Tekst Jelle van der Meulen Beeld HWBP en Edwin van Vliet
Veelbelovende versterkingsprojecten in beeld
Slimmer, beter en vooral veiliger
Het Hoogwater beschermingsprogramma (HWBP) staat voor een grote opgave. In de komende 30 jaar versterkt het maar liefst 1500 kilometer aan dijken. Door in te zetten op innovaties wil het HWBP de dijken niet alleen sterker en slimmer maken maar ook beter in de omgeving laten passen. In deze editie vier van de meest veelbelovende versterkingsprojecten op een rij.
De Brede Groene Dijk in Groningen
De dijk versterken, de waterkwaliteit verbeteren en de CO2-uitstoot verminderen, allemaal met één project? In Noordoost-Groningen laten ze zien dat het kan. Waterschap Hunze en Aa’s heeft daar de Dollarddijk versterkt met klei gemaakt van zout baggerslib. Daarmee is de dijk als eerste proef verbreed en verhoogd over een lengte van 750 meter. Waar het natuurlijke proces van rijping van slib tot stevige dijkenklei tientallen jaren in beslag neemt, is het zoute baggerslib voor de Brede Groene Dijk in drie luttele jaren gerijpt. Door slib uit de Eems-Dollard te halen, wordt met de dijkversterking in één klap het water schoner. Er wordt ook nog eens CO2 bespaard, omdat door het gebruik van lokale klei het vervuilende vervoer van klei van elders wegvalt. De komende jaren zal waterschap Hunze en Aa’s gebruiken om te monitoren hoe de klei zich gedraagt en hoe de dijk het beste beheerd kan worden. Dat is nodig, omdat de klei nog niet voldoet aan de standaard kwaliteitseisen voor dijkenklei. Vanaf 2025 wil het waterschap de resterende 11,5 kilometer van de Dollarddijk versterken met de lokale klei.
Bagger op de dijk in Zeeland
Bouw of versterk je een dijk, dan heb je meestal stenen nodig. Specifieker, zogeheten zetsteen, waarmee je het buitentalud van dijken bekleedt. Traditioneel is dit van beton, maar waterschap Scheldestromen experimenteert met zetsteen van baggerspecie, dat vrijkomt na onderhoud van sloten en andere watergangen. De stenen van baggerspecie worden gemaakt met een speciaal ontwikkelde pers die onder hoge druk sterke blokken produceert. De zetsteen van baggerspecie is een circulaire toepassing, waardoor het milieuvriendelijker is. Of het ook op het gebied van productiekosten voordeliger is dan betonnen zetsteen, moet in de toekomst nog blijken. Op de dijk bij Hansweert is een proefvak aangelegd om te kijken of de stenen een volwaardig alternatief zijn voor hun betonnen voorganger. Een aantal aspecten was daarbij van belang. Ten eerste is gekeken hoe ze reageren op afwisselend droogte en vocht. Ten tweede moet blijken of de stenen erosie – bijvoorbeeld ontstaan door een flinke storm – kunnen doorstaan. Een derde element betreft ecologische aangroei: kunnen er plantjes groeien op de blokken? De eerste resultaten zijn veelbelovend. De komende jaren blijft waterschap Scheldestromen de stenen nauwgezet monitoren. Als de zetsteen van baggerspecie het houdt, kan dat zorgen voor een enorme milieubesparing in de dijkenbouw in heel Nederland.
Grofzandbarrière in Gameren
Een dijk kan het land nog zo goed beschermen tegen hoogwater, onder de oppervlakte kunnen andere gevaren ontstaan. Bij hoogwater kunnen holle ruimtes of kanaaltjes onder de dijk ontstaan wanneer water zand meevoert, een proces dat piping heet. Piping kan de dijk ernstige schade toebrengen. Om de dijk in Gameren te versterken en te beschermen tegen dit gevaar, heeft waterschap Rivierenland in samenwerking met het bedrijfsleven de grofzandbarrière ontwikkeld. De grofzandbarrière is een sleuf van grof zand op de overgang van de kleilaag naar de zandondergrond, onderaan de binnenkant van de dijk. Het grove zand vervangt het oorspronkelijke, fijnere zand en werkt als een filter: het laat water door, maar houdt de zandkorrels op hun plek. Het is voor het eerst dat de techniek van de grofzandbarrière wordt gebruikt in een dijkversterkingsproject. De innovatie draagt bij aan de grote dijkversterkingsopgave waar waterschap Rivierenland voor staat. Tot 2050 moet zo’n 400 kilometer dijk aangepakt worden.
Dijken van de toekomst
Kijk je verder dan de dijk lang is, dan ontdek je dat met een dijk veel meer mogelijk is dan alleen bescherming tegen het water. De bekleding, de grasmat, speelt namelijk een belangrijke rol tegen erosie van een dijk, maar kan ook bijdragen aan het bevorderen van de biodiversiteit. In het project Future Dikes onderzoeken kennisinstellingen, bedrijfsleven en waterschap Rivierenland hoe een bloemrijke grasbekleding die twee zaken combineert: erosiebestendigheid enerzijds, biodiversiteit anderzijds. Dat doen ze door de plantenrijkdom op dijken in kaart te brengen en te bestuderen welke combinaties van soorten, bodemtypen en beheer bijdragen aan een sterke dijk. Grasbekleding met veel soorten vegetatie en leven hebben een aantal voordelen. Ze zijn minder droogtegevoelig, ze ontwikkelen zich sneller dan traditionele bekledingen met vooral gras en het bloemrijke karakter draagt bij aan de leefomgeving en daarmee aan draagvlak onder bewoners voor dijkversterkingsprojecten. Future Dikes is daarmee een mooi voorbeeld van de duurzame doelstelling die het Hoogwaterbeschermingsprogramma hoog in het vaandel heeft staan. Lees meer over Future Dikes in de vorige editie van Het Waterschap.
Gerelateerde artikelen
