Mythe van droge voeten

Zeespiegelstijging gaat iedereen in Nederland aan, maar lijkt heel weinig Nederlanders bezig te houden. We maken ons in de regel meer zorgen over de resultaten van het Nederlands elftal of wie we naar het Eurovisie Songfestival sturen dan over de maatregelen die we moeten nemen om geen natte voeten te krijgen. In Nederland zijn sinds de Watersnoodramp van 1953 verschillende generaties grootgebracht met het optimistische verhaal dat we dankzij onze dijken en deltawerken de dreiging van het water hebben overwonnen. De mythe van de droge voeten, wordt dit ook wel genoemd1. Maar helaas is – mede door de ligging onder NAP en een exponentiële stijging van de zeespiegel – Nederland juist ontzettend kwetsbaar voor overstromingen. Het klimaatbeleid van de komende jaren en de wijze waarop in de komende tijd geanticipeerd gaat worden op zeespiegelstijging zal bepalen hoe Nederland er in de toekomst uit komt te zien. Terwijl door wetenschappers wordt gediscussieerd over de noodzaak van een plan B of een exitstrategie, wordt aan de keukentafels thuis en aan de praattafels in Hilversum opmerkelijk weinig gesproken over de dreiging van het wassende water. Door het er niet over te hebben, houden we de mythe van de droge voeten in stand en koesteren we de naïeve illusie dat het vanzelf wel goed komt. De illusie dat het wel goed komt wordt gevoed door de diep ingesleten neiging van mensen om reële, veelomvattende risico’s (zoals zeespiegelstijging of een pandemie) te onderschatten en relatief onwaarschijnlijke risico’s (zoals neerstortende vliegtuigen) te overschatten. Deze destructieve neiging hangt vaak samen met het abstracte karakter van de dreiging. Zeespiegelstijging is een sluipend proces dat lastig is waar te nemen en waarvan de consequenties onzeker zijn. Daardoor is het niet alleen een planetaire crisis maar ook een 'verbeeldingscrisis'2. Veel mensen zijn niet in staat zich voor te stellen dat de wereld zoals ze die kennen op termijn drastisch zal veranderen. Terwijl juist hun voorstellingsvermogen een belangrijke voorwaarde is om in actie te komen. Zie bijvoorbeeld de coronapandemie: ondanks alle dreigende signalen vooraf en het besef dat we er hoe dan ook mee te maken zouden krijgen, kwam Nederland pas massaal in actie toen het coronavirus in maart 2020 zich razendsnel vanuit Noord-Brabant over ons land verspreidde. Kortom, de mythe van de droge voeten blijft intact zolang de realiteit van de zeespiegelstijging niet indringend verbeeld wordt en zolang we mensen de gelegenheid bieden weg te kijken. Als mensen de dreiging niet zien, is het er niet.

1. Heems, GC., & Kothuis, BLM. (2012). Voorbij de mythe van droge voeten; Impressie van het proefschrift `Waterveiligheid: managen van kwetsbaarheid voorbij de mythe van droge voeten. De Nederlandse omgang met overstromingsdreiging in sociaal-cultureel perspectief.' Waterworks.
2. Ghosh, A. (2016). The Great Derangement; Climate change and the unthinkable. Chicago, IL: The University of Chicago Press.