Vroegtijdig en integraal samenwerken:
Sneller, goedkoper, effectiever en vooral leuker!
Waterschappen hebben ambitieuze doelstellingen als het gaat om het klimaat. Daarnaast moeten zij voortdurend inspelen op veranderingen in onder meer de samenstelling van het rioolwater en demografische ontwikkelingen. Waterschapsbedrijf Limburg (WBL) en de bedrijven Mobilis / Croonwolter&dros | TBI, ELIQUO en ENGIE werken binnen een raamcontract samen aan de realisatie van multidisciplinaire projecten uit het meerjarenplan van WBL, zoals uitbreiding en modernisering van bestaande rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi’s), en duurzame verwerking van zuiveringsslib. Deze samenwerkingsvorm, die nieuw is binnen de Nederlandse waterschapssector, loopt nu een jaar. Wat zijn de ervaringen?
‘Complexe projecten betekenen in de gebruikelijke aanpak vaak veel gedoe’
‘Bij nieuwbouw, uitbreiding of modernisering van rwzi’s gaat het veelal om multidisciplinaire en complexe projecten,’ zegt Ferry de Bruin, manager Industrie, Energie en Water bij TBI Mobilis. ‘Waterschappen moeten rekening houden met veranderingen in het klimaat, die leiden tot extreme droogte of regenval. Ze moeten ook medicijn- en drugsresten uit het water halen, en de bevolking groeit in het ene gebied maar krimpt in het andere. WBL heeft daarom Verdygo® ontwikkeld, een systeem van modulaire zuiveringsbouwstenen. Zo kan een rwzi na een aantal jaren worden aangepast of verplaatst.
Zulke complexe projecten betekenen in de gebruikelijke aanpak vaak veel ‘gedoe’: tegenvallers, budgetoverschrijdingen of vertraging. Een opdrachtgever bereidt de aanbesteding grondig voor in bijvoorbeeld een jaar, maar een aannemer moet zo’n project in twee maanden aanbieden. Dan kunnen de kosten verkeerd worden begroot, met alle gevolgen van dien. De samenwerkende bedrijven en WBL hanteren nu een andere methode, waarbij we in het ontwerpproces vroegtijdig en integraal met de opdrachtgever samenwerken en transparant zijn over risico’s en kosten. Zo realiseren we het gewenste resultaat op tijd en binnen budget, in harmonie en met plezier. Dat is ook maatschappelijk ‘winst,’ uiteindelijk werken we voor de samenleving, de burgers.’
‘Deze aanpak neemt de grilligheid van de markt weg’
Goedkoper
De TBI-onderdelen Mobilis en Croonwolter&dros gebruiken deze aanpak onder meer bij een omvangrijk project voor WBL: het ontwerpen en realiseren van de nieuwe Kaderrichtlijn Water (KRW) in Weert. Wim de Jong, manager bij Croonwolter&dros | TBI, divisie: Industry: ‘WBL had een Europese tender uitgeschreven, waarbij men raamwerkcontractanten zocht om multi- en monodisciplinaire projecten voor minimaal vier jaar met elkaar te gaan realiseren. In een korte tenderprocedure stonden onder meer visie op samenwerking, veiligheid, modulair ontwerpen en kosteneffectiviteit centraal. Voor de multidisciplinaire projecten kwamen daarbij de drie bedrijven als winnaars uit de bus. Voor de projecten werd vanaf de eerste dag alle benodigde kennis aan tafel gebracht. Gezamenlijk met WBL en de drie aannemers is gewerkt aan een evenwichtige overeenkomst voor de ontwerpfase en de realisatiefase. In de ontwerpfase werken we met een volledig geïntegreerd bouwteam, waarbij de experts van WBL en onze mensen als één team op basis van gelijkwaardigheid samenwerken.’ de versnippering van wet- en regelgeving,’ legt Van Loon uit. ‘Vraagstukken als klimaatverandering, circulaire economie en duurzaamheid kun je als organisatie niet in je eentje aanpakken, daarvoor moeten we samenwerken.’
V.l.n.r. Wim de Jong (Croonwolter&dros | TBI), Rick Langereis (Eliquo), Har Coenen (WBL), Nicole Hendrix (WBL) en Ferry de Bruin (Mobilis | TBI). Coen Smits (ENGIE) ontbreekt.
‘Een beter resultaat voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer’
Faalkosten voorkomen
Op diverse onderdelen is al in 2018 winst behaald. Zo is bij rwzi Weert de doorlooptijd met vier tot zes maanden bekort, ten opzichte van de traditionele manier van voorbereiden en aanbesteden. Bij de slibvergisting voor rwzi Hoensbroek hebben Eliquo en WBL in de ontwerpfase geconcludeerd dat de business case van de voorgenomen aanpassingen aan de sliblijn op dat moment niet haalbaar was, waardoor investeringen in een uitgewerkt bestek en een lange en dure aanbestedingsprocedure als faalkosten zijn voorkomen. En bij rwzi Susteren hebben ENGIE en WBL de ontwerpfase voor een gistingsinstallatie 40 procent goedkoper uitgevoerd ten opzichte van een traditionele aanpak. Door de transparante samenwerking hoeft WBL geen dik, waterdicht bestek meer te maken om alle risico’s bij de aannemer neer te leggen, de aannemer heeft ook alleen behoefte om de ontwerpdocumenten te genereren die hij nodig heeft voor de realisatie.
Belangrijk is het samenwerken in een bouwteam. Uitgangspunt is hierbij dat alle betrokken partijen een gezamenlijk belang hebben: best for project. ‘Doordat de bedrijven nu met WBL gezamenlijk ontwerpen, worden ook de kosten gefaseerd inzichtelijk gemaakt,’ vertelt De Bruin. ‘Hierdoor kan ook tijdens het ontwerp goed gestuurd worden op de totale kosten van het project. Voor het project KRW Weert zijn mede dankzij deze aanpak de bouwkosten aanzienlijk goedkoper uitgevallen dan eerder door WBL begroot.’
Kansen- en risicodossier
Ook tijdens de bouwfase van de projecten is het integrale bouwteam actief. De bedrijven hanteren hierbij vaste algemene kosten en vaste winstpercentages, met een Open Book-methode: de begroting is 100 procent inzichtelijk, dus volledig transparant. Er wordt ook gewerkt met een integraal kansen- en risicodossier, waarin risico’s expliciet zijn benoemd en beheersmaatregelen zijn beschreven op basis waarvan tijdens het gehele project actief wordt gestuurd. Centraal hierbij staat het reduceren van de kans en impact, en niet het zoeken van een schuldige wanneer bepaalde risico’s toch optreden.
Het flexibele contract dat onder deze werkwijze ligt, heeft volgens De Bruin een aantal grote voordelen voor alle partijen, zoals gezamenlijke beschikbaarheid van brede kennis, vergroting van het onderlinge vertrouwen en beter maatwerk in expertise en capaciteit. ‘Het belangrijkste voordeel is dat het de grilligheid van de markt, voortkomend uit de aanbestedingsmethodiek, wegneemt. Tijdens de afgelopen crisis gingen bouwbedrijven failliet en verliepen projecten niet succesvol, omdat de risico’s niet realistisch genoeg werden ingeschat. Nu is het voor waterschappen vaak moeilijk om voldoende aannemers te vinden bij aanbestedingen. De nieuwe aanpak leidt vanzelf tot een beter financieel en operationeel resultaat voor zowel opdrachtgever als opdrachtnemer. En last but not least, het is een stuk prettiger samenwerken, wat steeds belangrijker wordt in deze krappe arbeidsmarkt.’
Volgens Coen Smits, Tendermanager Technical Sales bij ENGIE is het geen toeval dat de twee rwzi-projecten die ENGIE - na rwzi Susteren voor WBL - heeft aangenomen bij waterschap Rijn en IJssel en waterschap Brabantse Delta ook bouwteamopdrachten zijn. ‘Blijkbaar was er ook voor die waterschappen een aanleiding om anders samen te werken met marktpartijen. Met onze industriële opdrachtgevers doen we bijna niet anders meer dan langdurig open samenwerken. Opdrachtgevers vanuit de overheid hebben lang gedacht dat dit vanuit aanbestedingsregels niet kon. Ondertussen bewijzen drie waterschappen dat het prima kan en sneller, goedkoper, effectiever en vooral leuker is.’
‘De nieuwe werkwijze is goed toepasbaar in andere sectoren’
Vertrouwen
De Bruin: ‘Met WBL werken de bedrijven doorlopend aan vervolgprojecten. Je merkt dat die sneller en efficiënter verlopen dan de eerste. De nieuwe werkwijze is ook goed toepasbaar in andere sectoren, bijvoorbeeld aan bruggen en kademuren in binnenstedelijke gebieden, en aan omvangrijke en complexe projecten van Rijkswaterstaat.’
‘We hebben inmiddels bewezen dat we de nieuwe aanpak goed onder de knie hebben: vanaf het begin integraal samenwerken, na een korte tenderperiode gericht op bedrijfscompetenties en beschikbare capaciteit, alle kennis en ervaring die nodig is in één team om tafel brengen, transparantie over risico’s en over mee- en tegenvallers, en een realistische planning. Dat schept vertrouwen en vertrouwen is echt essentieel bij deze samenwerkingsvorm.’