Tekst Jelle van der Meulen
Beeld Dimitry de Bruin
Waterkracht
Minder medicijnresten in het water door samenwerking in de keten
Rolverdeling waterschap en ziekenhuis is duidelijk
Om de waterkwaliteit te verbeteren zoekt waterschap Rijn en IJssel oplossingen in de gehele keten. Zo werkt het waterschap samen met Streekziekenhuis Koningin Beatrix in Winterswijk om vervuiling bij de bron aan te pakken, vertellen Annemarie Kramer, beleidsadviseur waterketen bij Rijn en IJssel, en Brigitta de Vries, manager diagnostiek in het ziekenhuis in Winterswijk.
Hoe zijn jullie bij die ketenaanpak gekomen? Annemarie Kramer: ‘Bij de metingen die Rijn en IJssel uitvoerde in oppervlaktewater en effluenten, viel het gelijk op: bij Winterswijk bevond zich een opvallend grote hoeveelheid medicijnresten. Een hotspot. Dan kun je ervoor kiezen om dat aan te pakken op de zuivering of in de gehele keten.’
Hoe zijn jullie te werk gegaan? Kramer: ‘Vanwege die metingen zetten we een pilot op met twee business cases. Zowel direct bij het ziekenhuis als op de eigen zuivering verwijderden we de medicijnresten uit het water. Het kan immers of-of zijn, of en-en. De resultaten waren veelbelovend, maar voor röntgencontrastmiddelen moest een extra oplossing worden gezocht. Die verwijder je namelijk niet met de reguliere zuiveringstechnieken voor medicijnresten.’ Brigitta de Vries: ‘Röntgencontrastmiddelen komen in het watersysteem, doordat patiënten ze uitplassen. Op de afdelingen radiologie en nucleaire geneeskunde doen we onderzoeken waarbij we patiënten contrastvloeistof inspuiten. Omdat het moeilijk is die uit het water te krijgen, willen we eraan meewerken om zoveel mogelijk te voorkomen dat ze in de eerste plaats in het watersysteem terechtkomen. De oplossing: het meegeven van plaszakken aan patiënten. Als patiënten daarvoor openstaan, krijgen ze drie plaszakken mee naar huis. Daar plassen ze dan de medicijnresten in, waardoor die niet in het rioolwater terechtkomen. De plaszakken gaan gewoon bij het restafval en dan in de verbrandingsoven, wat een stuk minder belastend is voor het milieu. Binnenkort krijgen patiënten hier standaard plaszakken mee, maar op de eerste proeven reageerden ze over het algemeen zeer positief.’ Kramer: ‘De rolverdeling is duidelijk. Het ziekenhuis voert uit, het waterschap maakt de effecten inzichtelijk. Wij meten alle stoffen in het afvalwater: waar komen ze vandaan en waar gaan ze heen? De effecten van bepaalde stoffenconcentraties in het water monitoren we jarenlang en begrijpen we goed, maar hoe dat zich verhoudt tot de kwaliteit van het algehele watersysteem, daar kunnen we nog stappen in zetten.’
‘We zijn echt trots op de integrale aanpak’
Wat doet waterschap Rijn en IJssel nog meer met ketenpartners? Kramer: ‘De samenwerking met het ziekenhuis is slechts één van de vele voorbeelden van hoe het waterschap buiten de grenzen van de eigen organisatie kijkt om problemen op te lossen. Met gemeenten, die afvalwater “inzamelen”, wordt onderzocht hoe afvalwater al zo schoon en efficiënt mogelijk naar het zuiveringssysteem kan gaan. Ook met de agrarische sector werkt het waterschap nauw samen, om kringlooplandbouw te stimuleren en mogelijk te maken. Zo moet het ook gaan. Dat partijen als het ziekenhuis, die een stap willen maken in duurzaamheid, met ons contact zoeken en we vervolgens samen maatregelen afstemmen. Dat is heel belangrijk en nuttig, want als we samenwerken kunnen we de grootste slag slaan.’ De Vries: ‘Ik werkte voorheen in de commerciële sector en daar gaat het net zo. Daar waar het kan, zoek je elkaar op. Waarom zou je dat met een overheidspartij dan niet doen? Het is een win-winsituatie voor ons en voor het waterschap. Ik heb dan ook veel vertrouwen in het programma en ben blij dat we zo ons steentje bij kunnen dragen aan een beter milieu.’
Wat doet het waterschap verder om de waterkwaliteit te verbeteren? Kramer: ‘Alle maatregelen zijn hoognodig, want de Kaderrichtlijn Water (KRW) wacht niet. In 2027 moeten alle Europese lidstaten hun waterkwaliteit dusdanig op orde hebben dat wateren een goed leefgebied vormen voor dieren en planten en dat er gemakkelijk drinkwater van kan worden gemaakt. Uit een landelijke evaluatie bleek dat de waterkwaliteit in Nederland nog lang niet op het gewenste niveau is en dat het onwaarschijnlijk is dat Nederland op tijd aan de KRW zal voldoen.’ ‘Omdat wij deze zorgen delen, zijn we voortvarend aan de slag gegaan met ons deel van de KRW-opgave. Naast Winterswijk bouwen we op nog 3 plekken een nazuivering en passen we onze watersystemen aan. Door de ketenaanpak wordt het water schoner, kunnen we gelijkmatiger water aanleveren en medicijnresten die nog wel de zuiveringen bereiken, veel efficiënter verwijderen. We zijn trots op de integrale aanpak en ik durf wel te zeggen: wij gaan onze KRW-doelen echt halen.’
‘De Kaderrichtlijn Water wacht niet’
Wat doet het waterschap verder om de waterkwaliteit te verbeteren? Kramer: ‘Alle maatregelen zijn hoognodig, want de Kaderrichtlijn Water (KRW) wacht niet. In 2027 moeten alle Europese lidstaten hun waterkwaliteit dusdanig op orde hebben dat wateren een goed leefgebied vormen voor dieren en planten en dat er gemakkelijk drinkwater van kan worden gemaakt. Uit een landelijke evaluatie bleek dat de waterkwaliteit in Nederland nog lang niet op het gewenste niveau is en dat het onwaarschijnlijk is dat Nederland op tijd aan de KRW zal voldoen.’ ‘Omdat wij deze zorgen delen, zijn we voortvarend aan de slag gegaan met ons deel van de KRW-opgave. Naast Winterswijk bouwen we op nog 3 plekken een nazuivering en passen we onze watersystemen aan. Door de ketenaanpak wordt het water schoner, kunnen we gelijkmatiger water aanleveren en medicijnresten die nog wel de zuiveringen bereiken, veel efficiënter verwijderen. We zijn trots op de integrale aanpak en ik durf wel te zeggen: wij gaan onze KRW-doelen echt halen.’