Tekst Jelle van der Meulen Beeld ANP Foto
Kaderrichtlijn Water
Leefbaar land? Dan in de benen
De Kaderrichtlijn Water (KRW) hangt als een donkere wolk boven Nederland. Wordt de KRW de watervariant van de stikstofcrisis? ‘Een aantal zaken is verbeterd, maar we gaan de deadline sowieso niet halen.’
Dat er in Europa nog veel moet gebeuren om de doelstellingen van de KRW te halen, is wel duidelijk
Hoe je antwoordt op de vraag hoe het er in Nederland voorstaat met de KRW, hangt af van je inborst, zegt Michaël Bentvelsen, beleidsadviseur waterkwaliteit bij de Unie van Waterschappen. Ben je een optimist, een pessimist of een realist? Zelf zegt Bentvelsen een optimist te zijn. ‘Ik ben redelijk van de positieve kant. Ik ben 40 jaar actief in de waterwereld en zie dat er een hoop ten goede veranderd is. Maar we zijn er natuurlijk nog lang niet.’
‘In lokale wateren zijn veel problemen met nutriënten’
Goede ecologische toestand De KRW is een Europese richtlijn over de kwaliteit van het oppervlaktewater. De lidstaten van de EU hebben afgesproken dat deze kwaliteit in 2027 op orde is. Dat houdt in dat het water een goed leefgebied is voor planten en dieren en dat er redelijk eenvoudig drinkwater van te maken moet zijn. ‘Een goede ecologische toestand, zo kun je het doel van de KRW eenvoudig omschrijven,’ legt Bentvelsen uit. ‘Niet alle waterdoelen worden gedekt door de richtlijn, maar ze hangen er wel allemaal mee samen.’ Geluiden klinken steeds luider dat Nederland niet op tijd gaat voldoen aan de KRW. De huidige stand van zaken biedt alle aanleiding voor die zorg; ruim een jaar geleden berichtte de Volkskrant dat Nederland in Europees verband helemaal onderaan staat op het lijstje dat weergeeft hoe goed landen hun waterkwaliteit op orde hebben. ‘Vooropgesteld: veel dingen gaan goed,’ vindt Bentvelsen. ‘Vroeger kon je vis uit de Nederlandse rivieren niet eten, dat is verbeterd. Otters en zeearenden zijn terug, dat zijn signalen dat de voedselketen echt een stuk gezonder geworden is.’ Tegelijkertijd deelt Bentvelsen de zorgen over de KRW. ‘We gaan het inderdaad niet op tijd redden. Om over 4 jaar alles op orde te hebben, moet er nog ontzettend veel gebeuren. In lokale wateren zijn er nog veel problemen met nutriënten. Dat komt onder meer door gewasbeschermingsmiddelen en mestafspoeling in het water. Daarnaast heeft klimaatverandering steeds meer impact. Dat bemoeilijkt de zaak verder: water wordt warmer en beken lopen droog, waardoor de hele boel doodgaat.’
Het nieuwe stikstofdossier De kwestie is, legt Bentvelsen uit, dat veel problemen niet alleen door de watersector op te lossen zijn. ‘Wil je de landbouwemissies omlaag brengen, dan moet je dit samen met de agrarische sector gaan aanpakken. Door de waterkwaliteitsopgave te koppelen aan het stikstofdossier proberen we slimme combinaties te maken, door te benadrukken om vooral ook gelijk je waterkwaliteit en -huishouding mee te nemen. Ook op het gebied van chemische stoffen is er meer nodig. Nederland pleit al voor een algeheel verbod op PFAS: komt dat er, dan kunnen wij ook stappen zetten.’ Maar of de KRW vergelijkbare problemen gaat opleveren als het stikstofdossier, vindt Bentvelsen moeilijk in te schatten. ‘Een eerste rechtszaak is gestart, tegen een yoghurtfabriek. Dat soort bezwaren en beroepen zullen vaker komen. Waterkwaliteit is nog uitdagender dan stikstof, omdat het gaat over verschillende stoffen en vooral een lokaal maatwerkverhaal is. Of er een generiek probleem ontstaat of meerdere lokale problemen, weten we nog niet. Bovendien mag volgens de KRW achteruitgang van de waterkwaliteit geaccepteerd worden bij zogeheten overwegend maatschappelijk belang. Wat de rechter daaronder verstaat, weten we nog niet.’
Taken verzuimd In mei van dit jaar zei hoogleraar herstelbeheer oppervlaktewater Piet Verdonschot (Wageningen University) in Trouw dat waterschappen hun taken en verantwoordelijkheden op het gebied van onder meer kwaliteit de afgelopen jaren ‘hebben laten liggen’. Over het op orde brengen van de waterkwaliteit zou men gedacht hebben ‘dat het nog wel een keer komt’. Bentvelsen kan begrip opbrengen voor die kritiek. ‘We hebben de activiteiten enigszins uitgesmeerd over de tijd,’ zegt hij. ‘Dat moet je zien in de tijdsgeest van 10, 15 jaar geleden, toen we in een economische crisis zaten en burgers niet te zwaar wilden belasten. Tegelijkertijd zijn veel maatregelen erg ingewikkeld en is Nederland een heel vol landje. Verzachtende omstandigheden, maar Verdonschot heeft zeker een punt.’
Bestuurders Vlak voor het zomerreces zijn net alle nieuwe waterschapsbesturen gevormd. Die komen in hun eerste maanden allemaal in commissies langs bij de Unie van Waterschappen. ‘Het is duidelijk dat er iets moet gebeuren om de waterkwaliteit te verbeteren,’ zegt Bentvelsen. ‘Het loopt niet allemaal wel los en tarieven kunnen ook gaan stijgen. Daar moeten we met de nieuwe besturen het gesprek over aangaan, om samen te komen tot passende verbetermaatregelen.’ Naast klimaatverandering blijft waterkwaliteit en dus de KRW de komende jaren het grote thema in de waterschapswereld, denkt Bentvelsen. ‘Je ziet dat klimaatverandering door droogte en hevige neerslag meer in de belangstelling staat. Met waterkwaliteit mag dat nog wel wat meer zijn. Natuurlijk zijn er ook andere thema’s die spelen, maar die staan redelijk op de rit. Op het gebied van waterkwaliteit moeten we echt een poot bijtrekken. Willen we in een leefbaar landje blijven wonen, dan moeten we nu in de benen.’