Meelopen met... Blue Deal-medewerker Harmke Berghuis

Verhitte strijd met moeras aan waterhyacinthen

Tekst Harmke Berghuis

Beeld Blue Deal

Meelopen met... Blue Deal-medewerker Harmke Berghuis

Verhitte strijd met moeras aan waterhyacinthen

‘Dit is een meer,’ zegt een collega-waterschapper tegen me terwijl we uitkijken over een uitgestrekt groen begroeid gebied, in de verte omringd door bergen. Ik kijk en kijk, maar nergens zie ik ook maar een druppeltje water. Of toch? Want het is drassig aan de rand van het gebied en er ligt een roeiboot. Daar stappen we in. We blijken te kunnen varen, want verstopt onder de uitgestrekte laag planten bevindt zich het water.

Het meer is wat ze in Colombia een cienaga noemen. De letterlijke vertaling van dat woord is moeras, maar dat is het ook weer niet. De cienaga ligt bij het stadje Buga en is aangesloten op de Cauca-rivier, die weer uitkomt op de Rio Magdalena, de langste rivier van Colombia, van zo’n 1500 kilometer. Normaal gesproken werk ik gewoon vanuit Nederland. Eén van mijn taken is het interviewen van waterschappers voor deze rubriek: Meelopen met... Maar deze keer “loop ik mee” met mezelf. Want ik heb de leukste baan van allemaal: ik ben sinds kort communicatiemedewerker voor de Blue Deal, het internationale programma van de waterschappen.

En ik heb de afgelopen 2 jaar het opleidingsprogramma van de Blue Deal gevolgd: het Kennismakings- en Introductieprogramma Waterschappen Internationaal (KIWI). Als onderdeel van dit programma heb ik in februari een bijdrage geleverd aan een werkbezoek in Ghana. En nu sta ik dus aan de rand van een cienaga in Colombia.

Baggeren

Maar wat is de Blue Deal eigenlijk? De Blue Deal is het uitvoeringsprogramma van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat en Dutch Water Authorities (DWA). DWA is de naam waaronder de Nederlandse waterschappen samenwerken in het buitenland. Want de uitdagingen waar waterbeheerders in Nederland mee worstelen, doen zich wereldwijd voor. En door klimaatverandering worden die uitdagingen alleen maar groter. En dus willen de Nederlandse waterschappen hun waterkennis verspreiden en leren uit het buitenland. De Blue Deal is gestart in 2018 en loopt tot 2030. Het doel: 20 miljoen mensen wereldwijd helpen toegang te krijgen tot voldoende, schoon en veilig water.

De Blue Deal heeft daartoe zeventien partnerschappen gesloten in vijftien landen, verspreid over Europa, Afrika, Zuid-Amerika en Azië. Eén van die landen is Colombia, waar onder andere wordt samengewerkt met de lokale milieuautoriteit CVC bij het meer in Buga. CVC is in de lagune bezig met een pilot rond baggeren en het verwijderen van waterhyacinten. Hiermee willen ze voorkomen dat het meer “verlandt”. De rivier voert namelijk ontzettend veel slib aan, waardoor de cienaga steeds ondieper wordt. En de waterhyacinten overwoekeren de boel compleet, waardoor de vissen te weinig zuurstof krijgen. Slecht voor de biodiversiteit en voor de lokale gemeenschap die leeft van de visvangst. Bovendien is het een RAMSAR-site die als uniek vogelgebied beschermd moet blijven.

‘De Blue Deal heeft zeventien partnerschappen in vijftien landen’

Veldbezoek

Om te zien of de pilot succes heeft, heeft CVC tijdens de werkzaamheden chemische en ecologische parameters gemeten. En daar kunnen de Nederlandse waterschappers met hun kennis aan meehelpen. In een eerder stadium dachten ze mee over de opzet van dit systeem. Bij het huidige werkbezoek draait het erom na te gaan welke data er daadwerkelijk verzameld zijn en wat er met deze data gedaan kan worden. Deze kennis kan ook gebruikt worden voor een aanpassing van de structurele monitoring van de waterkwaliteit voor de toekomst.

Hoe zo’n werkbezoek eruitziet? Eerlijk gezegd, echt veel van het land zien we niet. Het grootste deel van de tijd brengen we door in vergaderruimtes, waar we workshops houden met de stakeholders die meewerken aan het project. Toch gaan we ook een dag mee op veldbezoek. Zo kunnen we met eigen ogen zien hoe het meer eraan toe is en wat er wordt gedaan om de problemen met het slib en de waterhyacint op te lossen.

Over smalle bruggetjes van houten planken klimmen we richting het meer. Er is recentelijk een overstroming geweest, waardoor er plassen water tussen de bomen staan. Ook om de baggerboot te beklimmen, moeten we via zo’n houten plank. Ik maak me druk of ik er niet in zal donderen en voor gek zal staan. Uiteraard gebeurt dat uiteindelijk wel en heb ik een doorweekte schoen. Waarmee ik duidelijk bewijs dat ik mijn dagen normaliter achter een bureau doorbreng. Gelukkig is het warm genoeg (lees: bloedheet) en is die schoen zo weer droog.

Een van de Nederlandse Blue Deal-medewerkers kijkt uit over de cienaga

‘Onze problemen van vroeger, doen zich nu in Colombia voor’

Connectie met uitvoering

Na de baggerboot stappen we over op een vissersbootje. Daarmee laat één van de Colombiaanse collega’s zien hoe het verwijderen van de waterhyacint gedaan wordt door de vissers. Het is een kwestie van afsteken met een lange stok en wegduwen in de stroming die naar de rivier voert. Na zo’n uur “varen” in de brandende zon zijn we nog geen 100 meter opgeschoten.

De waterhyacint groeit zo snel, dat het hele meer binnen een maand weer helemaal is bedekt. En juist daarom is het lastig maar ook zo noodzakelijk om een blijvende oplossing te vinden. Iets wat werkbaar is in een omgeving waar de middelen niet altijd aanwezig zijn.

Wat de Nederlanders hieraan toevoegen? Eén van mijn Nederlandse collega’s vertelt: ‘De Colombianen zijn heel goed in het uitschrijven van mooie, grote plannen. Technisch gezien kunnen ze ook ontzettend veel. Maar de connectie leggen tussen de gemaakte plannen en de echte uitvoering, dat is nog een uitdaging. Daar kunnen we als Nederlanders aan meehelpen.’ Ook voegt ze toe: ‘Problemen die we in Nederland 100 of 200 jaar geleden hadden, doen zich nu ook hier in Colombia voor. Wij kunnen onze kennis daarover delen en zo voorkomen dat ze dezelfde fouten maken die we in Nederland hebben gemaakt.

Politiek gevoelig

Die kennis is ontzettend nuttig en de presentaties van de Nederlanders krijgen veel aandacht van de Colombiaanse collega’s. Toch is dat niet het enige wat de Nederlanders bijdragen. Eén van de zaken waarover we tijdens de KIWI-lessen hebben geleerd, is de complexe situatie in de landen waar we werken. En hoe politiek gevoelig waterbeheer soms kan zijn.

Daarbij kunnen de Nederlanders als neutrale partij fungeren die de organisaties samenbrengt. ‘Wij kunnen heel gemakkelijk een verbindende factor zijn,’ legt mijn collega uit. ‘Door hier deze week te zijn, creëren we momentum voor onze Colombiaanse collega’s, zodat die ook andere organisaties naar hier kunnen uitnodigen. Wij kunnen heel gemakkelijk over de grenzen van politieke gevoeligheden heen stappen en mensen bij elkaar brengen. Wij worden echt als expert gezien en daar komen ze op af.’

Harmke Berghuis (links vooraan) overlegt met haar mede-waterschappers

‘De Nederlanders kunnen heel gemakkelijk een verbindende factor zijn’

Lessen

De Nederlanders voegen dus iets toe, maar ondertussen leer je als deelnemer aan het werkbezoek ook van alles over jezelf en over het werk dat je in Nederland uitvoert. Tijdens een terugkomdag van het KIWI-opleidingsprogramma bespreken we dit met elkaar. De belangrijkste les die een mede-KIWI noemt: ‘Je zoomt een beetje uit. Dat is super leerzaam voor je eigen werk in Nederland.’ Een ander voegt toe: ‘In Nederland ben je vaak maar een klein onderdeel in de organisatie van het waterbeheer. In het buitenland moet je naar de hele organisatie kijken.’ Dat geeft weer allerlei nieuwe inzichten over de eigen werkwijzen. En precies die lessen die we met elkaar uitwisselen, daar wil ik ook in mijn werk als communicatiemedewerker op focussen. Klimaatverandering maakt de noodzaak van die kennisuitwisseling alleen maar groter. En dus schrijf ik stukjes voor de website, help ik mee met de organisatie van evenementen en stimuleer ik dat er foto’s en filmpjes worden aangeleverd door de collega’s die op werkbezoek gaan. Zodat mensen begrijpen wat we doen en waarom we het doen. We werken met z’n allen aan dat ene grote doel: 20 miljoen mensen kunnen helpen toegang te krijgen tot schoon, veilig en voldoende water. Vanuit welk land dan ook. En ik? Voorlopig doe ik dat gewoon weer vanuit Nederland.