Tekst Bas Nieuwenhuijsen
Beeld Schone Maaswaterketen
Maaswaterketen
Wat schoon is, moet schoon blijven
De partners die samenwerken in de Schone Maaswaterketen hebben een actieprogramma vastgesteld voor de komende 5 jaar. In die periode moet het rivierwater een stuk schoner worden: 20 procent minder medicijnresten en 10 procent minder industriële stoffen. In 2040 moet ten opzichte van nu een nog grotere reductie zijn bereikt (30 procent minder medicijnresten en 30+ procent minder industriële stoffen). Annette Ottolini (algemeen directeur van Evides Waterbedrijf) en Erik de Ridder (watergraaf van waterschap De Dommel) vertellen hoe ze dat aanpakken.
Volgens Erik de Ridder en Annette Ottolini kijken de partners in de keten nu meer met één blik naar de problemen met de Maas
De waterschappen en drinkwaterbedrijven langs de Maas en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werken al sinds 2015 samen in de Schone Maaswaterketen. Doel is om microverontreiniging van het water te verminderen door de kennis daarover te vergroten en de vervuiling aan te pakken bij de bron, in internationaal verband. Gestart werd met twee projecten: een onderzoek naar regionale hotspots op het gebied van medicijnresten en een onderzoek rond het gebruik van poederkool bij zuiveringsinstallaties om medicijnresten te verwijderen. Om meer inzicht in de problematiek te krijgen is verder een digitale Atlas voor een Schone Maas ontwikkeld, die tal van gegevens over de herkomst van microverontreinigingen, lozingen en de waterkwaliteit in het stroomgebied van de rivier in beeld brengt.
‘We moeten af van forever chemicals die in het milieu achterblijven’
Eén Maasbedrijf
‘De atlas is een voorwaarde voor succes,’ zegt Erik de Ridder. ‘Een echte eyeopener, ook voor mij, is de hoeveelheid directe en indirecte bronnen van microverontreinigingen die de atlas zichtbaar maakt.’ Annette Ottolini: ‘We kijken nu samen naar dezelfde foto.’ En dat heeft effect, benadrukt ze. ‘Er is één mindset ontstaan waardoor we als een virtueel Maasbedrijf samenwerken. Het is heel belangrijk dat we dat vasthouden.’
Want de Maas is nog lang niet schoon genoeg. Naast medicijnresten komen er ook industriële stoffen in het water. Ottolini: ‘Daar zijn zeer zorgwekkende stoffen bij, die moeten zo snel mogelijk gereduceerd worden. We vinden ook steeds meer bronnen van lozingen van industriële stoffen en voegen deze aan de atlas toe.’
7 Miljoen mensen
Schoon water in de Maas is geen puur Nederlandse kwestie. ‘Ongeveer 7 miljoen mensen in Nederland en België zijn van de Maas afhankelijk voor hun drinkwater,’ vertelt Ottolini. De rivier, één van de oudste ter wereld, begint in Frankrijk, in Pouilly-en-Bassigny, een dorp in het noordoostelijke departement Haute-Marne. Het grootste deel van het stroomgebied van de Maas bevindt zich in België, en hoewel de rivier niet door Luxemburg en Duitsland loopt, komt een beperkt deel van het water in de rivier wel daarvandaan. De waterkwaliteit is dus een internationale aangelegenheid.
‘We hebben nu een goede samenwerking tussen de partners in Nederland,’ zegt De Ridder. ‘Dat is over de grens ook nodig, maar met partners daar zitten we nog niet structureel aan tafel. Ik ben inmiddels wel aangesloten bij het Maasbekkenbestuur in België. Het is belangrijk om te weten wat er daar gebeurt. Vorig jaar zijn er bijvoorbeeld in België veel overstorten geweest als gevolg van piekbuien. Dat heeft veel negatieve invloed gehad op de waterkwaliteit en dat water komt allemaal naar Nederland. We zouden elkaar bij dat soort problemen kunnen helpen.’
Hotspots van medicijnresten
Feiten verzamelen over microverontreinigingen, over medicijnresten en industriële stoffen, over lozingen en vergunningen, en problemen aanpakken bij de bron zijn de pijlers onder het nieuwe actieprogramma van de Schone Maaswaterketen. ‘Dat betekent ook goed inzicht in de lozingsvergunningen,’ vindt Ottolini. ‘Wat mag een bedrijf lozen? En betere handhaving.’ De Ridder: ‘Het is goed om bij de bron te beginnen. Wat schoon is, moet schoon blijven. Daarom streven we bijvoorbeeld naar bewust medicijngebruik. Als artsen minder voorschrijven, wordt er minder gebruikt en komt er minder in het riool.’
‘Ziekenhuizen zijn hotspots van medicijnresten,’ zegt Ottolini. ‘Intussen is er al een aantal ziekenhuizen die plaszakken uitdelen aan patiënten die contrastvloeistoffen krijgen voor medische beeldvorming. Dat scheelt verontreiniging. Door de focus op hotspots te leggen, hebben we al resultaat geboekt. Bij medicijnresten zie je echt al een verschil, nu gaan we dat ook met industriële stoffen doen.’
‘Schoon water in de Maas is geen puur Nederlandse kwestie’
Onrustig
‘Als er geen verontreiniging in het water komt, hoeven we het er ook niet uit te halen. Het is dus goed om aan de voorkant met partijen te overleggen,’ constateert Ottolini. ‘Hoe erg zijn bepaalde stoffen? Hoe gaan bijvoorbeeld chemische bedrijven daarmee om? In 2015 hebben we een vervuiling gehad in de Maas doordat een bedrijf op het industriecomplex Chemelot bij Geleen te veel pyrazool loosde. Dat had een grote impact op de waterinname. Inmiddels heeft waterschap Limburg via een mutual gains approach een brede vergunning verleend. Door te kiezen voor deze aanpak zijn wij en andere drinkwaterbedrijven, maar ook de provincie en Rijkswaterstaat, nauw betrokken bij de totstandkoming van deze vergunning. Veel bedrijven zijn zich bewust geworden van hun footprint op dit gebied en zoeken naar alternatieve stoffen, die minder bezwaarlijk zijn voor de kwaliteit van het water. We moeten echt af van de schadelijke forever chemicals die in het milieu achterblijven.’
‘We gaan nu een stap vooruit maken,’ zegt De Ridder, ‘zowel in Nederland als internationaal. We hebben ambities geformuleerd, nu moeten we die halen en elkaar helpen, maar zo nodig ook aanspreken. We moeten niet bang zijn om kritisch te zijn. Internationaal gebeurt er al veel, maar is er nog geen sprake van een keten, een team, zoals hier. Als ik naar onze Atlas voor een Schone Maas kijk, word ik onrustig. We hebben veel te doen.’
Meer informatie over de Schone Maaswaterketen? Ga naar schonemaaswaterketen.nl en schonemaaswaterketen.nl/atlas/.