Waarom open source goed bij de overheid past

Tekst Bas Nieuwenhuijsen

Bij de publieke zaak passen openheid en transparantie, en dus ook open source software. Veiligheid? Moet je absoluut serieus nemen, maar open is iets anders dan onveilig, zegt Koos Steenbergen, beleidsadviseur open source bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. ‘Onze wetgeving komt in openheid tot stand, dat mag je dan ook van de systemen voor controle en uitvoering verwachten.’

Begin februari is de Massive Open Online Course (MOOC) Open source: van ambitie naar realiteit gestart. Deze MOOC bestaat uit vier inzichten (filmpjes) plus tools en praktijkverhalen, die vooral zijn bedoeld om mensen aan het denken te zetten. ‘De doelgroep is heel breed,’ legt Koos Steenbergen uit. ‘We richten ons op overheidsprofessionals die werkzaam zijn bij het rijk, de provincie of gemeenten. Dat kunnen bestuurders of adviseurs zijn, die met software te maken hebben. We willen hen bewust maken van de mogelijkheden van open source.’

‘Openheid is iets anders dan onveiligheid’

Identieke systemen

Open source software wordt ook buiten de overheid veel gebruikt, in het bedrijfsleven bijvoorbeeld. Steenbergen: ‘Het is efficiënt, want je kunt oplossingen die ontwikkeld zijn, en dus de kennis en ervaring die daarbij horen, hergebruiken. Voor de verschillende overheden in Nederland zijn veel identieke systemen nodig; het ligt voor de hand om die maar een keer te ontwikkelen of in te kopen.’ Naast efficiënt omgaan met publieke middelen zit daar ook een meer fundamentele kant aan, benadrukt Steenbergen. ‘Openheid en transparantie passen bij de rol van de overheid. We werken steeds meer digitaal, maken steeds vaker gebruik van kunstmatige intelligentie en algoritmen, onder meer voor systemen die inwoners controleren. Onze wetgeving komt in openheid tot stand, dat mag je dan ook van de systemen voor controle en uitvoering verwachten. We moeten vaker nadenken over vragen als: gaan we software open (mede) ontwikkelen of inkopen, wanneer is dat wel mogelijk en wanneer niet?’

Veiligheid Steenbergen beseft terdege dat er discussiepunten rond open source software zijn, bijvoorbeeld als het om veiligheid gaat. ‘Maar openheid is iets anders dan onveiligheid. Je kunt heelgoed open laten zien dat je systemen uitstekend beveiligd zijn, zonder dat je iedereen zomaar de sleutels geeft. En hoe veilig zijn systemen, waarvan je niet weet hoe ze ontwikkeld zijn? Er zullen altijd mensen zijn die ze toch proberen te kraken en als je niet weet hoe die systemen ontwikkeld zijn, moet je maar vertrouwen op de leverancier. Ook word je dan afhankelijker van die partij.’ ‘De MOOC is vooral bedoeld om te laten zien waarom open (source) zo goed bij de overheid past. Ook gaan de inzichten in op de praktijk, zoals de CoronaMelder-app, en discussiepunten. En wat we er in de toekomst mee kunnen.’

De MOOC Open source: van ambitie naar realiteit is te zien op Omooc.nl/moocs/open-source.