Tekst Maurits van den Toorn Beeld Shutterstock
Schoon schip met stedelijk afvalwater
Bij de herziening van de Europese Richtlijn stedelijk afvalwater (RSA) is het principe “de vervuiler betaalt” terug van weggeweest. Tot vreugde van de Nederlandse waterschappen, maar verdriet van de industrie. De vraag is dan ook of de nieuwe aanpak zal slagen. Hoe dan ook, de Europese Commissie komt naar verwachting in juli met een concept van de herziene RSA.
Voor de behandeling van stedelijk afvalwater zijn Europese regels vastgelegd in de Richtlijn stedelijk afvalwater. Die richtlijn uit 1991 stelt eisen aan de inzameling en zuivering, maar die eisen zijn beperkt: zo geldt de verplichting om het lokale afvalwater op te vangen slechts voor stedelijke gebieden met minimaal 2000 inwoners. Verder bevat de richtlijn een overzichtelijke set aan eisen voor nutriënten als stikstof en fosfaat, maar tegenwoordig worden veel meer stoffen gezien en gemeten in de rioolwaterzuiveringen (rwzi’s), zoals microplastics, medicijnresten en bijvoorbeeld PFAS.
‘Producenten gaan meebetalen aan het zuiveren van hun emissies’
Testcase Bovendien speelt mee dat er met de Europese Green Deal hogere ambities zijn gekomen op het gebied van verduurzaming en klimaat. Ook zijn er belangrijke ambities op het gebied van circulariteit en (het beperken van) vervuiling; in het voorjaar van 2021 presenteerde de Europese Commissie over dat laatste het Zero Pollution Action Plan voor water, bodem en lucht. Alle Green Deal-ambities moeten worden ingebed in de Europese wetgeving en dus ook in de inmiddels verouderde Richtlijn stedelijk afvalwater. Er wordt dan ook gewerkt aan een herziening van de richtlijn om de huidige kwaliteitseisen voor nutriënten te verscherpen en aan te vullen met eisen voor microverontreiniging, grondstofterugwinning, energie-efficiëntie en broeikasgasreductie. ‘Het principe van de vervuiler betaalt is daarbij helemaal terug van weggeweest,’ vertelt Dieter Staat, werkzaam op het gezamenlijke Bureau Brussel van de Unie van Waterschappen en Vewin. ‘De waterschappen juichen die ontwikkeling toe, al is het de vraag of het principe overal zal worden geïmplementeerd. De Europese Commissie streeft in ieder geval naar een beter bronbeleid waardoor er minder emissies ontstaan. En naar een systeem waarbij producenten gaan meebetalen aan het zuiveren van hun emissies (extended producer responsibility). Ook dat vinden de waterschappen een goed uitgangspunt, want de upgrading van de rwzi’s om steeds meer stoffen uit het water te halen is duur en we willen niet dat de financiële lasten voor burgers sterk omhooggaan.’ De industrie voelt uiteraard veel minder voor deze aanpak. Staat waarschuwt dat het dan ook nog maar de vraag is of het met die nieuwe aanpak gaat lukken. De herziene RSA wordt een testcase daarvoor. Naar verwachting komt de Europese Commissie in juli met een concept. Daarnaast wordt ook andere milieuwetgeving herzien en wordt hopelijk ook de vervuiling bij de bron beter aangepakt, zodat niet alles op de rwzi terechtkomt. De herziening van de richtlijn zal ook leiden tot meer ambitie en investeringen in afvalwaterbeheer in andere Europese landen. ‘Het is heel simpel: als Frankrijk en België meer moeten gaan doen om hun afvalwater schoon te maken, dan hebben wij daar in het stroomgebied van de Maas en Schelde ook profijt van. In België zijn nog steeds grote buitengebieden niet aangesloten op het riool. Als daar verandering in komt, dan is dat vooral voor onze grensgebieden goed nieuws.’
Slib In het verlengde van de RSA is er de Slibrichtlijn uit 1982, die regels stelt aan zuiveringsslib dat wordt gebruikt in de landbouw. In Nederland wordt het slib verbrand, maar in grote delen van Europa wordt het slib nog uitgereden op het land. Die Slibrichtlijn wordt momenteel geëvalueerd als voorbereiding op een herziening. Staat: ‘Hoe die herziening eruit gaat zien, is nog niet duidelijk maar we signaleren een lastig probleem. Want slib uitrijden is circulair, maar tegelijkertijd is er het streven naar zero pollution en is slib niet altijd schoon.’ ‘Wij willen daarom graag dat de richtlijn wordt uitgebreid met (kwaliteits)criteria voor grondstofwinning uit slib - dat doen we in Nederland wel - met daarbij de erkenning dat het gaat om grondstoffen en niet om afval. Alleen dan kan er ook een markt ontstaan voor deze circulaire grondstoffen en wordt het nog aantrekkelijker om grondstoffen uit slib terug te winnen.’
