Op de toekomst kun je bouwen

Wijs wonen

The future depends on what you do today. Deze wijze woorden van de Indiase leider Mahatma Gandhi heeft men zich in Gouda, Culemborg, Borne en Dordrecht goed in de oren geknoopt. Daar bouwt men woonwijken die bestand zijn tegen de steeds extremere weersomstandigheden waarmee we in Nederland te maken krijgen. En even belangrijk: waar wonen, natuur, recreatie en water met elkaar verbonden zijn.

GOUDA

DE WIJK WESTERGOUWE

Ligt in gebied van: het hoogheemraadschap van Rijnland

De start van de bouw van de wijk Westergouwe lag behoorlijk gevoelig. Dit project, dat in verschillende fasen wordt opgeleverd en loopt tot circa 2034, had niet de steun van het hoogheemraadschap van Rijnland. Toch werd het vanwege de woningnood doorgezet. Inmiddels is het een voorbeeld van klimaatadaptief bouwen. In NRC Handelsblad van 22 juni 2021 zei Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen en dijkgraaf van het hoogheemraadschap van Rijnland: ‘In een ideale wereld bouw je boven de zeespiegel. Maar we wonen nu eenmaal laag. In de Randstad ligt 80 procent onder NAP. Er is hier geprobeerd er het beste van te maken. De maatregelen die hier zijn genomen, maken deze wijk toekomstbestendig.’ En: ‘Als de straat onder water komt te staan, blijft de huiskamer droog.’ Inmiddels zijn de eerste huizen bewoond. Ze liggen op verhoogde wooneilanden, om de kans op overstromingen te verkleinen. Ook komt er een grote groenblauwe zone: een natuur- en recreatiegebied van ongeveer zestig voetbalvelden groot. En er worden brede watergangen aangelegd met natuurlijke oevers. Fijn voor mensen en voor de biodiversiteit. Tegelijkertijd dienen al het water en groen als wateropvang bij stortregens of een dijkdoorbraak. En de regen wordt niet afgevoerd naar het riool, zoals gebruikelijk is, maar naar een grote waterplas en naar het natuur- en recreatiegebied.

CULEMBORG

WIJK LANXMEER

Ligt in gebied van: waterschap Rivierenland

De wijk Lanxmeer viert dit jaar haar eenentwintigste verjaardag. Dankzij een samenwerking tussen de gemeente Culemborg en de Stichting EVA kwam deze ecologische wijk met zo’n 300 huishoudens tot stand. Bewoners hadden en hebben hierbij zelf veel invloed op hoe ze de ruimte invullen. Met daarbij veel aandacht voor regenwater en rioolwater. Zo wordt neerslag opgevangen in vijvers, wadi’s en gerestaureerde oude rivierbeddingen. Rioolwater wordt verdeeld bij de bron tussen zwart water (van toiletten) en grijs water (alle andere vormen van watergebruik). Het grijze water verdwijnt niet in het riool maar in een helofytensysteem: een biologisch filtersysteem. Dit gefilterde en gezuiverde water is schoon genoeg om uiteindelijk zonder verdere zuivering op het oppervlaktewater te kunnen worden geloosd. Ook is er een gezamenlijke tuin en een stadsboerderij en zijn er projecten om zelf voedsel te produceren en energie op te wekken. Ook BNNVARA zag het bijzondere van deze wijk en zond vanaf 30 augustus het programma Typisch Ecowijk Culemborg uit op NPO 2. Terug te kijken via NPO Start.

DORDRECHT

PLAN TIJ

Ligt in gebied van: waterschap Hollandse Delta

Luxe woonwijk. Buitendijks. Samenleven met het getij. Verbinding met de Biesbosch. Dat zijn een paar van de kenmerken die op de wijk Plan Tij van toepassing zijn. In 2004 is gestart met het voorbereidende werk voor deze wijk, die ligt op de grens van Nationaal Park De Biesbosch en de stad Dordrecht. Het gebied was oorspronkelijk een polder, maar is ontpolderd. Wat dat inhoudt? Er is weer eb en vloed in het gebied en daardoor kan er nieuwe natuur ontstaan, vergelijkbaar met De Biesbosch. Dat betekent ook dat de waterstanden in het gebied behoorlijk kunnen verschillen. Bij een springvloed die eens in de 50 jaar voorkomt, zijn dat verschillen van 2 meter. De bijna honderd huizen zijn dan ook zo gebouwd dat ze goed tegen extreme hoogwatersituaties kunnen. De huizen staan tussen de rietlanden en moerasbossen, afgewisseld met grote stukken water, eilanden en geulen en kreken met natuurlijke oevers. Allerlei verschillende landschappen dus in een gebied. En behalve mensen wonen er inmiddels zelfs bevers die zich vanuit De Biesbosch hier hebben gevestigd.

TWENTSE STEDENBAND

BORNSCHE MATEN

Ligt in gebied van: waterschap Vechtstromen

In het oosten van de Overijsselse plaats Borne ligt de nieuwbouwwijk de Bornsche Maten, waarvan de bouw is begonnen in 2006. In een periode van 12 jaar zijn hier zo’n 2700 woningen gebouwd. Hoe zijn water en ruimte hier gecombineerd? De Bornsche Maten is gebouwd op voormalige weide- en akkergronden aan de Bornse Beek. De verschillende buurten waaruit de wijk bestaat, liggen rond het Bornsche Beekpark. In dit park zijn retentiegebieden aangelegd. Ook stromen er beken door de wijk en door het park. De beken zijn aan elkaar gekoppeld, en daar is vervolgens een educatieve en speelvoorziening in het water gebouwd. En behalve voor spelen en leren wordt dit ook nog gebruikt als retentiegebied bij hevige regen. De Bornse Beek is de belangrijkste watergang in het gebied. Aan de ene kant van de beek is de oever verhard, zodat mensen er kunnen wandelen of hardlopen. De andere kant heeft een natuurlijke, flauwe oever. Er is ruimte voor natuur en er zijn nevengeulen en poelen aangelegd. Maar ook aan deze kant is aan de mensen gedacht, door stapstenen en steigertjes te plaatsen kunnen ze zich ook hier vermaken in de natuur. Zo zijn leren, recreëren, natuur en wateropvang met elkaar gecombineerd.