Tekst Harmke Berghuis

Beeld ANP Foto

Vaart maken met emissieloos

Geen rotzooi erbij!

Weet je het nog, de stikstofcrisis? Waardoor alle bouwwerkzaamheden, inclusief die van de waterschappen, stil kwamen te liggen? Dankzij nieuwe wetgeving kunnen de waterschappen hun werkzaamheden weer oppakken, maar alleen als ze aan kunnen tonen dat ze aan stikstofreductie doen. Dirk-Siert Schoonman en Edwin Lokkerbol spreken over hoe waterschappen en markt elkaar daarbij kunnen helpen.

Dirk-Siert Schoonman houdt zich onder andere in zijn rol als bestuurder van de Unie van Waterschappen met dit onderwerp bezig. ‘Maar ook als dijkgraaf van Drents Overijsselse Delta kreeg ik ermee te maken, doordat een deel van onze projecten niet doorging.’ Natuurlijk is het fijn voor Nederland, onder andere voor de waterveiligheid, dat die werkzaamheden weer door kunnen gaan. Toch is Schoonman kritisch: ‘Er was een soort hype rond stikstof ontstaan, maar daar mag het niet bij blijven. Zo’n 2 jaar geleden lag alles vanwege de PAS-problematiek [Programma Aanpak Stikstof] op z’n gat. Vervolgens is er nu nieuwe wetgeving. Maar wat is dan nog de incentive? We moeten ervoor waken dat we alles gewoon kunnen afkopen.’ Edwin Lokkerbol is programmamanager van het Emissieloos Netwerk Infra (ENI). Hij vult aan: ‘We zijn heel goed in pilots en “dingetjes” doen. Maar de kunst is hoe we vaart kunnen maken. Want richting 2026 zijn er wel vrijstellingen, maar ook met deze wetgeving moeten we in 2025 echt kunnen laten zien wat we bereikt hebben op het gebied van stikstofreductie. Dat zijn [op het moment van dit interview] nog achthonderd werkdagen. Met de doorloop die wij hebben in de bouw, gaat dat rap.’

‘Er is een hype rond stikstof maar daar mag het niet bij blijven’

Bij de aanbesteding van het project Sterke Lekdijk zijn marktpartijen uitgedaagd om 60 kilometer dijk emissieloos te verzwaren

Schonere leefwereld En dus zet hij zich vanuit het ENI in voor emissiereductie. ‘Het bijzondere aan ENI is dat het is gestart door een uitvraag van het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Bij de aanbesteding van het project Sterke Lekdijk zijn marktpartijen uitgedaagd om 60 kilometer dijkversterking emissieloos uit te voeren. Zo’n uitvraag tekent hun ambitie: wij gaan ergens voor. En die ambitie zie ik bij een groot aantal waterschappen.’ Schoonman: ‘Waterschappen zijn de partijen die met klimaatadaptatie aan de slag moeten, en dus ook met mitigatie. De waterschappen zijn intrinsiek gemotiveerd.’ En dat is niet alleen vanuit het perspectief van klimaatadaptatie begrijpelijk. Het beperken van de stikstofuitstoot levert veel meer voordelen op. Schoonman: ‘Als je investeert in reductie van stikstof, heb je voor je het weet ook reductie van CO2.’ Lokkerbol: ‘En fijnstof, maar ook zwavel als het gaat om varend materieel. Wat dat betreft leidt een reductie van emissies tot nul in ieder geval tot een schonere leefwereld.’ Maar als er zoveel voordelen zijn en iedereen het daar wel over eens is, waarom is die stikstofuitstoot beperken dan toch nog zo lastig? Waarom niet al het dieselmaterieel dat de stikstof uitstoot, vervangen door elektrisch? Lokkerbol: ‘Het lijkt zo simpel, maar dat materieel is er nog niet. En als het er al is, is het drie keer duurder. Moeten de waterschappen daar dan voor betalen? Een ander voorbeeld: om het elektrisch materiaal van energie te voorzien, moeten er dikke energiekabels worden aangelegd. Daarvoor ben je dus afhankelijk van een heleboel partijen. Het omvat dus wel iets meer dan alleen: doe maar een emissieloze graafmachine.’ Schoonman: ‘We moeten voorkomen dat er straks een enorme aggregator staat om de machines van stroom te voorzien. Dat is nog slechter. Ga dus niet uit van techniek, maar kijk naar het doel dat je nastreeft: emissies terugdringen.’

‘Het gaat om meer dan alleen: doe maar een emissieloze graafmachine’

Langetermijnperspectief Lokkerbol: ‘De waterschappen en de rijksoverheid hebben de oplossing niet alleen in handen en de private sector ook niet. Dus moeten we het samen doen. Die toenemende publiek-private samenwerking, dat is een manier om zaken op te lossen: door te zorgen dat we de juiste kennis ontwikkelen en toepassen. Daarin hebben de waterschappen een heel belangrijke rol. Want hun projecten lenen zich hier heel goed voor.’ Wat kunnen waterschappen doen om marktpartijen te ondersteunen? Lokkerbol: ‘Een mkb’er zei laatst tegen me: ik heb een opdracht nodig van 3 jaar in plaats van 2. Dan wordt het voor financiers interessant en kan hij investeren in elektrisch materieel. Langetermijnperspectief, daar doe je het voor als ondernemer. Voor de opdrachtgever betekent dat: schets een horizon. En die mogelijkheid hebben de waterschappen, bij het Hoogwaterbeschermingsprogramma kan je veel verder vooruitkijken.’ Schoonman: ‘Dan moeten wij ook een betrouwbare overheid zijn. We moeten dan niet duurzaamheid ineens achteraan op de agenda plaatsen.’

Natuurherstel Ook op het niet-technische vlak kan winst worden geboekt. Lokkerbol: ‘Ga nou niet voorschrijven welke brandstof het moet worden. Kijk ook naar andere dingen. Bijvoorbeeld naar ontwerp of transport.’ Schoonman beaamt dat: ‘Dat als er toch een diesel rijdt, niet het hele project er op afgerekend wordt. Het maakt ook inzichtelijk waar nog innovatie nodig is.’ In de wet staat ook natuurherstel als optie, wanneer het niet lukt om de stikstofuitstoot te beperken. Hoe kijken ze daarnaar? Schoonman: ‘Natuurherstel kan een methode zijn, maar dat moet niet de lijn zijn waarop je dit probleem aanpakt. De crux zit aan de voorkant: wat er niet in komt, hoeven we er ook niet uit te halen.’ Lokkerbol: ‘We moeten toe naar een situatie dat er weer evenwicht komt. We hebben de neiging gehad om veel uit te stoten de afgelopen jaren, zonder precies te weten wat de effecten zijn. Dus het eerste dat we moeten doen in het werk en de manier waarop je dat organiseert, is zorgen dat er geen rotzooi meer bijkomt. Dat is het doel.’

De Unie van Waterschappen heeft deze zomer ook een webinar over schoon en emissieloos bouwen gehouden.

image

Gerelateerde artikelen

Deel dit artikel