Tekst Maurits van den Toorn Beeld Hilbert Krane

Partijprogramma's onder de loep

Waterproof naar de stembus

'De grote droogte van de afgelopen zomers heeft veel partijen aan het denken gezet'

Over een kleine twee weken is het zover. Dan zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Wat valt er te kiezen als het om waterschapsthema’s gaat? Een analyse van de partijprogramma’s.

Bij een korte analyse van de verkiezingsprogramma’s is de eerste – en gemakkelijkste – stap om simpelweg te tellen hoeveel keer de waterschappen in de verschillende programma’s worden genoemd. Die oogst is niet zo groot, met de Partij voor de Dieren (zeven keer) en de SGP (acht keer) als koplopers. Bij SP, PVV en FvD komen de waterschappen helemaal niet ter sprake. Ook aspirant-partijen als BIJ1, JA21 en Lijst Henk Krol noemen ze niet. Nu zegt dat niet zoveel, het gaat natuurlijk vooral om de beleidsterreinen die (ook) voor de waterschappen van belang zijn. Allereerst de kerntaken op watergebied, sterke dijken en schoon en voldoende water, maar ook droogte en bodemdaling, landbouw en klimaat, duurzaamheid en energie en last but not least het bestuurlijke landschap rond de waterschappen.

Waterbeheer Wat betreft het waterbeheer wil de VVD niet nader uitgelegd ‘maatwerk’ bij de implementatie van Europese richtlijnen, zoals de Nitraatrichtlijn en Kaderrichtlijn Water (KRW). De ChristenUnie is er specifieker over: ‘We houden vast aan het behalen van de doelen van de KRW en houden hier rekening mee in het beleid voor mest, gewasbescherming en geneesmiddelen. Alleen op die manier blijft ons drink- en oppervlaktewater schoon.’ Deze partij wil ook een Europees verbod op schadelijke stoffen als PFAS, terwijl de SP pleit voor een einde aan de productie ervan. Verschillende partijen – D66, CDA, PvdA, GroenLinks, ChristenUnie, SGP – noemen het opvangen van en vasthouden van regenwater, samen met het vergroenen van het stedelijk gebied door de aanleg van parken en waterpartijen. De Partij voor de Dieren pleit voor het loskoppelen van hemelwaterafvoeren van de riolering. SGP en ChristenUnie kaarten het probleem van de verzilting aan. ‘Verziltingsplannen moeten opnieuw tegen het licht gehouden worden,’ stelt de SGP. De ChristenUnie wil een ‘betere aanpak’ en stimulering van de ontwikkeling van landbouw op nattere en verzilte gebieden.

Droogte en bodemdaling De droogte van de afgelopen zomers heeft veel partijen aan het denken gezet. Vrijwel alle programma’s noemen het probleem en bevatten soms voorstellen om er wat tegen te doen. Dan gaat het om ‘natuurlijke wateropslag in natuur en bewoond gebied dat gebruikt kan worden in tijden van droogte’ (VVD), ‘water langer vasthouden en waterbuffers creëren’ (D66), ‘meer groen in de steden en het beter opvangen en gebruiken van water’ (GroenLinks) of een ‘programma voor de bescherming tegen droogte’ en een 'landelijke aanpak tegen droogteschade' (PvdA). Ook het probleem van de bodemdaling komt bij veel partijen terug. De Partij voor de Dieren weet waardoor bodemdaling komt: ‘Een miljoen huizenbezitters wordt bedreigd met verzakking van hun kostbare bezit als gevolg van het verlagen van de grondwaterstand voor de agrarische sector’. Veel partijen hebben dan ook verhoging van het grondwaterpeil als programmapunt (VVD, D66, GroenLinks, Partij voor de Dieren). GroenLinks wil daarnaast alle – dus ook kleinere – grondwateronttrekkingen vergunningplichtig maken. Het CDA houdt het wat vrijblijvender bij een ‘effectief pakket van maatregelen om de bodemdaling terug te dringen’, maar wil daar wel een coördinerend minister voor. Ook de PvdA wil de bodemdaling aanpakken en benoemt daarbij expliciet Zaanstad en Waterland. Gevolg van enige pressie uit die regio?

Landbouw De VVD ziet het verhogen van de grondwaterstand in veenweidegebieden (ook) als een middel om de natuurlijke uitstoot van broeikasgassen te reduceren, rekening houdend met de belangen van landbouwbedrijven. Daarmee komen we op de agrarische sector. De teneur is: er moet veel veranderen. Al zijn weinig partijen daarin zo drastisch als D66 (‘het aantal kippen en varkens in Nederland halveert en het aantal koeien [neemt] substantieel af’). De begrippen duurzaamheid, kringlooplandbouw en natuurinclusieve landbouw staan in veel programma’s.Concrete voornemens zijn het moderniseren en innoveren van de veehouderij (CDA), 25 procent biologische landbouw in Nederland in 2030 (GroenLinks), hergebruik van mest (VVD) of gebiedsgericht mestbeleid (SGP), een natuurvriendelijk waterbeleid (Partij voor de Dieren) en vermindering van het gebruik van kunstmest en gif in de landbouw en antibiotica in de veehouderij (50PLUS).

‘Het streven naar een circulaire economie wordt breed omarmd’
‘Over de geborgde zetels zijn de meningen verdeeld’

Klimaat Als het om klimaatadaptatie gaat, streven veel partijen naar de aanplant van extra bomen en vergroening van het stedelijk gebied (VVD, SP, PvdA, PvdD); de SP wil zelfs een ‘nationaal bomenplan’. D66 is ronduit optimistisch, want de partij constateert nu al dat we de eerder gestelde klimaatdoelen gaan halen en belooft er ‘een flinke schep’ bovenop te doen. GroenLinks is het aan haar stand verplicht om op dit punt grote ambities te hebben en dat blijkt ook: de partij wil een klimaatfonds oprichten van niet minder dan 60 miljard euro, om te besteden aan een groene en eerlijke samenleving, meer betaalbare en duurzame woningen, groene energie, landbouw en natuur. Het streven naar een circulaire economie wordt breed omarmd, al verschilt de invulling die eraan wordt gegeven. D66 wil dat bij alle overheden vanaf 2025 de helft van de inkoop circulair is. GroenLinks wil in 2030 een volledig circulaire inkoop door de overheid. Nederland moet Europees koploper worden als het gaat om circulariteit. Meer recycling en hergebruik staan ook in veel programma’s. Om dit mogelijk te maken ziet de VVD graag meer experimenteerruimte in wet- en regelgeving, vereenvoudigen van begrippen en regels omtrent afval en op Europees niveau verdere eisen aan verpakkingen, materialen en producten. De ChristenUnie streeft naar een materialenpaspoort voor de bouw- en infrasector om circulair gebruik van materiaal te stimuleren. De SGP houdt het simpel: schoner leven en werken is een kwestie van ‘gewoon doen’ en niet van het sluiten van ‘megalomane groene deals’.

Energie Vrijwel alle partijen zetten in op waterstof als energiedrager van de toekomst, in aanvulling op een per partij wisselende mix van zonne- en windenergie, geothermie en aquathermie. De VVD ziet mogelijkheden voor grootschalige productie en export van waterstof, onder meer met behulp van kerncentrales. De standpunten over dat laatste zijn niet verrassend: kernenergie is voor de liberalen sowieso nodig als constante bron voor het elektriciteitsnetwerk. Ook D66 sluit kernenergie niet uit ‘als het duurzaam, betrouwbaar en betaalbaar kan’. Het CDA pleit voor tenminste twee kerncentrales na 2030 en de SGP staat open ‘voor een nieuwe inherent veilige kerncentrale’. Ook FvD wil in kernenergie investeren, terwijl PvdA, ChristenUnie, GroenLinks en SP er niets van moeten hebben.

Bestuurlijke organisatie Voor wat betreft de bestuurlijke organisatie van de overheid lijkt de terugkeer van het ministerie van VROM in een of andere vorm een uitgemaakte zaak. Niet minder dan zeven partijen willen weer een apart ministerie voor op z’n minst wonen en ruimtelijke ordening. Eerder sprak de Kamer zich daar in een motie ook al over uit. Handig is daarbij dat er in de komende kabinetsformatie een extra ministerspost te verdelen is over de waarschijnlijk vele coalitiepartijen.

Duidelijk is ook dat de waterschappen in hun voorbestaan onbedreigd zijn. De in 2011 aangenomen motie-Schouw (D66) waarin werd opgeroepen tot het opheffen van deze bestuurslaag lijkt vergeten. Het voortbestaan is inmiddels zo vanzelfsprekend dat alleen de SGP er expliciet over is: ‘De waterschappen zijn de oudste gekozen bestuursorganen in ons land en hebben een belangrijke plaats in de bescherming van Nederland tegen overstromingen. Dit functionele bestuur voor deze kerntaak van de overheid moet behouden blijven.’ Daarbij zijn veranderingen mogelijk. De VVD wil tussentijdse verkiezingen mogelijk maken als een bestuur niet meer functioneert, ook in provincies en waterschappen. De SGP pleit voor ‘duidelijke regels over belangenverstrengeling’ bij raadsleden, wethouders, provincies en waterschappen. GroenLinks gaat het verst: de partij ziet de waterschappen graag veranderen in klimaatschappen om de klimaatadaptatie in de regio ‘aan te jagen’. Ter geruststelling wordt daaraan toegevoegd dat die klimaatschappen geen provinciale of gemeentelijke taken overnemen, maar slechts dienen ter ondersteuning daarvan. Over het voortbestaan van de geborgde zetels in de besturen zijn de meningen verdeeld, maar dat was al langer bekend. Niet alle partijen noemen ze in hun programma, maar PvdA, D66, GL, PvdD en 50Plus willen ervan af, terwijl CDA en SGP ze juist willen houden.

Bekijk de waterstandpunten uit de verkiezingsprogramma's per partij

Bekijk wat waterschappen willen richting de verkiezingen

Gerelateerde artikelen

Deel dit artikel