Van de lezers

Klimaatrobuust Brabant

Ooit was de Peelhorst een ondoordringbaar moeras- en veengebied. Het ontstaan daarvan werd voor een groot deel veroorzaakt door geologische breuken in de ondergrond. Wat als we de werking van de breuken herstellen en zo een klimaatrobuust bodem- en watersysteem creëren? Een ondergronds waterbassin op de Peelhorst, met een watervoorraad die in droge perioden kan worden benut voor landbouw en natuur.

Miljoenen jaren geleden ontstonden in Noord-Brabant ondergrondse breuken door beweging in de aardkorst. De bekendste breuk, de Peelrandbreuk, reikt tot aan het aardoppervlak en scheidt de hogergelegen Peelhorst van de lager gelegen Roerdalslenk. Grondwater wordt beïnvloed door deze breuken. Normaliter stroomt dat van hoog naar laag. Maar de horizontale stroming wordt op de breukvlakken vaak bemoeilijkt, door lagen die slecht water doorlaten. Hierdoor wordt een groot deel van het grondwater omhoog gedwongen en komt als kwel aan het maaiveld. Daar komt het ijzerhoudende grondwater in contact met zuurstof. De kleine ijzerhoudende deeltjes oxideren en verbinden zich deels met het dekzand tot harde en soms omvangrijke ijzeroerlagen. Deze ijzerrijke kwel wordt wijst genoemd. Op wijstgronden komen veel insecten voor, waaronder libellen en bijzondere vlindersoorten als het oranjetipje en de grote weerschijnvlinder. Er leven zeldzame amfibieën als de kamsalamander en de heikikker. Wijst trekt ook veel vogels als de houtsnip en de nachtegaal aan. Typerend voor het wijstlandschap is dat op korte afstand van elkaar verschillende milieus voorkomen: elzensingels, broek- en populierenbossen, moerasachtige kwelgronden, schraalgraslanden en ondiepe sloten wisselen elkaar af. Helaas zijn het landschap van de Peelhorst en haar vroegere hydrologische kenmerken veranderd. Door het steken van turf, het graven van sloten en de aanleg van leidingen, diepploegen, funderingen werden de breuk(en) en de waterstagnerende lagen vernield. We kunnen niet alles terugdraaien, maar er zijn wel mogelijkheden om de situatie rondom de droogte sterk te verbeteren.

In Oost-Brabant hebben verschillende gemeenten, de provincie Noord-Brabant en waterschap Aa en Maas zich verenigd in het project Geopark Peelhorst en Maasvallei In Oprichting. Een belangrijke opgave van het project is het herstellen van de historische wijstgronden en de veengebieden. Er wordt gewerkt langs drie sporen: het herstellen en benutten, beleven en verbinden, begrijpen en verspreiden. Op verschillende plekken in Oost-Brabant worden hiervoor projecten opgestart. De provincie Noord-Brabant ondersteunt dit met subsidieregelingen voor landeigenaren bij het herstellen en beleefbaar maken van wijst. Bovendien heeft waterschap Aa en Maas afgelopen zomer simpele en snelle maatregelen getroffen. In verschillende slootjes hebben we samen met een aantal boeren stalen rijplaten geplaatst om het water beter vast te houden. De tijd is rijp om het herstel van de breuken aan te pakken. Het is zaak om ons niet alleen te richten op het herstellen van de breuken bij de wijstgronden, maar ook in te zetten op het creëren van een klimaatrobuust watersysteem door op grotere schaal en op de juiste plekken breuken te herstellen. Alleen als er een gezamenlijke en structurele aanpak komt van overheden, natuurterreinbeheerders, agrariërs en ondernemers kan dit slagen. Godert Verbeek Godert Verbeek is adviseur watersystemen bij waterschap Aa en Maas en heeft deze bijdrage op persoonlijke titel geschreven.

Op wijstgronden wordt water roestbruin Beeld IVN

De geborgde zetel brengt deskundigheid in de waterschapsbesturen Beeld Shutterstock

Geborgde zetels

In Het Waterschap van jongstleden oktober spreken vier Kamerleden over biodiversiteit en de rol van de agrarische sector. Als je kijkt naar de politieke partijen die zij vertegenwoordigen, is het niet verwonderlijk dat zij de agrarische sector verantwoordelijk houden voor een gebrek aan biodiversiteit en een pleidooi houden tegen de geborgde zetels (voor ongebouwd) in de waterschapsbesturen. Er valt van deze Kamerleden weinig positiefs te verwachten. Maar er is juist veel positiefs te melden!

De geborgde zetel voor ongebouwd doet recht aan het grote belang van ongebouwd bij de belangen van de waterschappen (belang-betaling-zeggenschap). Immers, ongebouwd is voor het inkomen en voortbestaan afhankelijk van grond die voor de voedselproductie wordt aangewend. Het aantal boeren in absolute zin daalt sterk en per bedrijf is voortdurend meer grond nodig. De waterschapslasten van een gemiddelde boer (die immers voor alle categorieën bijdraagt) stijgt sterk en bedraagt regelmatig meer dan 10.000 euro, per bedrijf. Dit steekt sterk af tegen het gegeven dat het agrarisch inkomen onder grote druk staat. Immers: de melk- en vleesprijzen zijn al decennia niet gestegen terwijl de lasten explosief zijn gestegen. Ik denk niet dat de Kamerleden het aantrekkelijk zullen vinden om de lasten van nu, maar het inkomen van 20 jaar terug te hebben. De geborgde zetel voor ongebouwd brengt bovendien deskundigheid en gezond boerenverstand in. Daardoor zijn we waar we nu zijn: sterke waterschappen die het mogelijk maken dat miljoenen in ons beheersgebied meer dan 4 meter onder de zeespiegel leven. Bovendien levert de agrarische sector veel inspanningen om biodiversiteit te vergroten, bijvoorbeeld door het agrarisch natuurbeheer met kruidenrijke weilanden, bloemenlinten door de polders, inzaai van medicinale kruiden en niet te vergeten biodiversiteit op de agrarische erven: bomenhagen, hoogstamfruitbomen en groene tuinen. Alles generaties lang in stand gehouden, met eigen arbeid en op eigen kosten. Dat staat in schril contrast met de “tuinen” in de steden en dorpen, bestaande uit beton en tegels. Ik kom veel in de dorpen en steden van ons gebied en schrik van de aantallen betonnen tuinen zonder bergingsmogelijkheid van water; dit mag in het landelijk gebied gecompenseerd worden. Dit alles zullen deze Kamerleden van D66, GroenLinks, PvdA en PvdD helaas niet snel te berde brengen. Ida Middelburg Ida Middelburg is juridisch adviseur bij het hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier en heeft deze bijdrage op persoonlijke titel geschreven.

Biodiversiteit

In het vakblad Het Waterschap van oktober las ik met grote verbazing de rubriek Kamerleden aan het woord. Daarin stellen vier politici dat biodiversiteit beter af is, wanneer er in het bestuur van waterschappen geen geborgde zetels meer zijn. Met discussie over het bestuur van overheidsinstellingen, is niks mis. Maar wat deze politici zeggen, is van de zotte.

Sinds 2019 mag ik als geborgd lid bedrijfsgebouwd deelnemen aan het waterschapsbestuur van Aa en Maas. En het zal u misschien verbazen, maar ik heb veel met biodiversiteit, zowel privé als beroepsmatig. Dat geldt niet alleen voor mij maar ook voor anderen in dezelfde positie. Dat zouden de Kamerleden weten wanneer ze navraag hadden gedaan bij betrokken bedrijven, en bij werknemers van bedrijven. Ook industrie is onderdeel van de waterketen! Dat wordt nog te vaak vergeten. Onlangs schreef ik een opiniestuk voor een regionale krant over het afvalbeleid van gemeenten. De aanleiding was dat ik wederom veel gedumpt afval had gevonden in ons buitengebied. Tijdens het schrijven kwam bij mij de gedachte: waarom geen geborgde zetels in de gemeenteraad om daar ook een goede inhoudelijke discussie te voeren. Ik heb het niet geschreven, het bleef op dat moment alleen bij een gedachte. Johan Raap Johan Raap is lid van het algemeen bestuur van waterschap Aa en Maas, fractie geborgd (natuur, landbouw, bedrijven).