Nederland over 50 jaar

‘De toekomst hangt af van wat je nu aan het doen bent’

Hoe ziet Nederland er over 50 jaar uit? Dat is koffiedik kijken maar één ding staat vast: water speelt nog steeds een belangrijke rol. In dit artikel komen drie studenten aan het woord die straks een bijdrage zullen leveren om onze fysieke leefomgeving vorm te geven. Hun overtuiging: onze toekomst ligt niet in technologie, maar in wat mensen met die technologie doen, in een andere visie op groei.

Klais Blaauw is masterstudent Earth and Environment aan de Wageningen University en houdt zich in die hoedanigheid voornamelijk bezig met de fysische eigenschappen van en processen rondom water. ‘Kennis over water is een belangrijk exportproduct van Nederland,’ zegt hij, ‘maar door klimaatverandering is de tijd gekomen dat Nederland de kennis van andere landen gaat importeren. We hebben altijd een neerslagoverschot gehad. Maar je ziet de afgelopen zomers dat de droogte veel problemen veroorzaakt. Ik denk dat we veel kunnen leren van drogere landen, bijvoorbeeld op het gebied van irrigatiesyste­men zoals druppelirrigatie of semi-ondergrondse bassins om regenwater op te vangen.’ Met dat laatste experimenteert Texel sinds kort.

Blaauw onderzocht tijdens zijn stage de problematiek van bodemdaling in veenweide­gebieden. Die daling ontstaat voornamelijk doordat het waterpeil wordt verlaagd ten behoeve van de landbouw, wat leidt tot veenoxidatie en meer CO₂-uitstoot. ‘De simpelste oplossing is om de waterstand radicaal te verhogen, maar dan kunnen de boeren niets meer,’ zegt Blaauw. ‘Dus dat is geen optie. Onderwaterdrainage, waarbij je een drainagebuis aanlegt onder de sloot, zodat het water het land inloopt, is een optie die momenteel verder onderzocht wordt.’ Als het gaat om de toekomst, moeten we de komende jaren in Nederland leren met water te werken in plaats van ertegen, aldus Blaauw. ‘Soms moet je gewoonweg radicaal landbouwgrond opgeven en er natuur van maken. Ik was onlangs bij een innovatieve biologische boer op bezoek, die zei dat we geen natuurinclusieve landbouw nodig hebben, maar landbouw­inclusieve natuur. De hoofdfunctie van het gebied is dan natuur. Zolang het in balans is met de natuur en de biodiversiteit niet aantast, maar vergroot, kunnen er gewassen groeien of dieren grazen. Met hightech landbouw, zoals bijvoorbeeld drijvende kassen, kunnen we de landbouw die verdwijnt dan weer opvangen.’

‘We moeten leren

met water te

werken in plaats

van ertegen’

Overkoepelende blik Niets van dit alles is mogelijk zonder voldoende draagvlak, realiseert Blaauw zich. ‘Het belangrijkste is vooral dat we de samenwerking tussen boeren, wetenschappers en inwoners stimuleren, zodat we samen kunnen bouwen aan een inrichting van Nederland die voor iedereen voordelig is.’ Die samenwerking is inderdaad cruciaal, zegt Yvette Middendorp die met een onderzoek naar waterbelang en de Omgevingswet een master Spatial Planning aan de Universiteit van Utrecht heeft afgerond. ‘Landbouw, klimaat en woningnood vechten om voorrang in het ruimtelijk vraagstuk,’ aldus Middendorp. ‘Hoe breng je al die belangen samen? De Omgevingswet biedt daar een goede aanzet voor. Deze wet gaat meer kansen bieden dan voorheen om met alle sectoren tot verbinding te komen en zo een integrale aanpak van verschillende vraagstukken te realiseren.’ We lossen de verschillende vraagstukken namelijk niet op als iedereen bij zijn eigen onderwerp blijft hangen. Middendorp: ‘Iedereen wil natuurlijk zijn eigen plannen waarmaken. Maar dat kan nu eenmaal niet. Wanneer je een woonwijk ontwikkelt, moet je daarin ook het waterbelang meenemen, door water vast te houden, of een plein te bouwen waaronder water wordt geborgd. Water en natuur in woonwijken dragen bij aan biodiversiteit. Die overkoepelende blik hebben we echt nodig.’

‘Technologische innovaties zijn niet doorslaggevend’

Ideologische keuzes In de toekomst worden de claims om ruimte enkel harder en intenser, verwacht Middendorp. ‘Maar er is ook een ontwikkeling gaande dat men met een bredere blik kijkt naar het eigen thema. Dat is precies wat we nodig hebben: een bredere visie, waarin we nadenken over hoe het eigen belang en andere belangen elkaar kunnen versterken. Zo komen we tot oplossingen waarmee iedereen tevreden kan zijn.’ De toekomst hangt af van wat je nu aan het doen bent, zei Mahatma Gandhi ooit. Daar sluit Tomas Hidde Hoekstra, masterstudent International Land and Water Management aan de Wageningen University, zich bij aan. ‘Er zullen er nu al ideologische keuzes moeten worden gemaakt,’ aldus Hoekstra. ‘Gewoonweg omdat hulpbronnen steeds schaarser worden. Technologische innovaties zijn daarbij belangrijk, maar niet doorslaggevend.’ De grootste oplossing voor de ruimtelijke opgave is wat hem betreft een andere visie op groei. ‘Economische groei hoeft niet altijd centraal te staan. Je ziet het in de stikstofcrisis: boeren zitten vast in het systeem, omdat ze altijd moeten groeien om winst te kunnen maken. Als we anders met groei omgaan, kan de natuur meer de ruimte krijgen in het Nederlandse landschap. Zo hebben we ook in de toekomst water en kan de biodiversiteit weer toenemen.’