Tekst Bas Nieuwenhuijsen Beeld ANP
Schoon werken aan een sterke Lekdijk
‘Als je verandering wilt, begin bij jezelf’
De versterking van de Lekdijk tussen Amerongen en Schoonhoven is een ambitieus project. Wat de omvang betreft (zo’n 55 kilometer dijk) en omdat duurzame en innovatieve oplossingen het uitgangspunt zijn. Eén daarvan is emissieloos werken.
‘Bij de aanbesteding van het werk aan de Lekdijk is duurzaamheid bijzonder belangrijk,’ zegt Waldo Molendijk, contractmanager van het project Sterke Lekdijk bij het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. ‘Ons waterschap wil in 2030 energieneutraal zijn en we streven onder meer naar circulair materiaalgebruik en bevordering van de biodiversiteit. Ook behoud van de ruimtelijke kwaliteit en cultuurhistorische elementen is een uitgangspunt. Om al die ambities te halen, zijn nieuwe oplossingen nodig. Innovatie is dus een strategische noodzaak, om onze ambities waar te maken en doelen te realiseren.’
‘Als je emissieloos werkt, kun je veel ellende voorkomen’
Emissieloos Om emissieloos te werken, wordt bijvoorbeeld naar het gebruik van waterstof en elektriciteit gekeken als vervanging van fossiele brandstoffen voor voertuigen en machines. Molendijk: ‘Het gebruik van zware machines en voertuigen levert een substantieel aandeel aan de uitstoot van CO₂ en stikstof. Wil je echt duurzaam te werk gaan, dan is emissieloos werken dus belangrijk. Dat moet je dan wel kunnen organiseren. Hoe krijg je bijvoorbeeld waterstof op een bouwplaats? Ga je het daar produceren, of breng je het erheen? Dit zijn transitieopgaven die geen enkele partij alleen kan realiseren, daarvoor brengen we de hele keten in stelling.’ Die gezamenlijke benadering is weerspiegeld in de aanloop en de opzet van het project. Het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden betrok burgers, bedrijven en organisaties en werkt voor het opstellen en uitvoeren van de plannen nauw samen met de bedrijven die de aanbesteding hebben gewonnen. Molendijk: ‘We werken met gemengde teams, op directieniveau, op programmaniveau en bij de zes deelprojecten waarin we het werk hebben opgedeeld. Samen ontdekken en leren we nu hoe we dit het best kunnen aanpakken. In de gemengde teams kunnen we elkaar helpen, vanuit een gedeelde visie en strategie.’ ‘Emissieloos werken betekent voor ons dat we een stap verder gaan dan voorheen,' zegt Molendijk. ‘Het was één van onze ambities, en daar heeft de markt positief op gereageerd. Aan de ontwikkeling van emissieloos materieel moet nog veel gebeuren. Wij hebben als opdrachtgever het initiatief genomen. Sterke Lekdijk is een groot en langdurig project. Dat maakt het voor de markt interessant om te investeren in innovaties.’
‘Enkele bedrijven hebben het Emissieloos Netwerk Infra opgericht, dat verder kijkt dan alleen dit project. Ze proberen de koek groter te maken, zodat de ontwikkeling van emissieloos materieel een impuls krijgt en voor de branche aantrekkelijker wordt. Daarnaast streven we onder meer naar circulariteit. Dat zit vooral in het materiaalkeuze en -gebruik, de levenscyclus van materialen is daarin belangrijk. We kijken bijvoorbeeld naar de bekleding van de dijk, we willen er een “bloemrijke dijk” van maken. En we zoeken naar koppelkansen, zo praten we met netbeheerders over de verleggingen van leidingen en kabels door onze innovatiepartners, waardoor we meer werkzaamheden kunnen combineren.’
Signaalfunctie Molendijk ziet een breed draagvlak voor deze aanpak van het dijkversterkingsproject. ‘Wij hebben een mooie opgave gesteld, die enthousiast is omarmd door het Hoogwaterbeschermingsprogramma, het hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en door partijen in de markt. Het trekt mensen echt aan en dat is cruciaal voor het succes van het hele project. Daarbij spelen ook burgers en maatschappelijke organisaties een rol.’ Henny Olthof, voorzitter van de afdeling van de Vereniging Natuur en Milieu in Wijk bij Duurstede, was één van de mensen die over het project hebben meegepraat. Hij is tevreden over het overlegtraject en de nadruk die De Stichtse Rijnlanden legt op duurzaamheid. ‘In Nederland heeft zich een omslag voorgedaan, er is meer zorg voor de natuur. Zo is de uiterwaard van de Lek beschermd onder de Vogel- en de Habitatrichtlijn van de Europese Unie, waarin aangegeven wordt welke soorten en welke typen natuurgebieden beschermd moeten worden. Je vindt daar bijzondere soorten, die je bijna nergens anders ziet. Wat doet het werk aan de Lekdijk daarmee? Door het werken met zware machines en voertuigen komen onder meer veel stikstof en PFAS in het milieu. Als je emissieloos werkt, kun je veel ellende voorkomen. In de uiterwaard van de Lek zijn ook veel waardevolle landschapselementen aanwezig, zoals zeer oude, monumentale knotwilgen. Als je een beheerpad bij de dijk aanlegt, en zo’n knotwilg staat op een plek die niet zo handig is, wat doe je dan? Op een aantal bijeenkomsten konden de deelnemers met allerlei ideeën en wensen komen, en daarover praten met experts.’
Vliegwiel ‘Het is nog niet helemaal duidelijk hoe het allemaal uitpakt, want op veel punten is nader onderzoek nodig en de plannen en ontwerpen zijn nog niet volledig uitgekristalliseerd,’ zegt Olthof. ‘Maar als emissieloos werken uiteindelijk echt mogelijk is, is dat fantastisch. Een nieuwe manier van dijken aanleggen, ik vind het heel vooruitstrevend van De Stichtse Rijnlanden. Het is goed dat ze ermee beginnen, dit heeft een signaalfunctie. Dijkversterking is een opgave die ook in de toekomst zal terugkeren.’ Ook Molendijk ziet Sterke Lekdijk als een voorbeeld. ‘Het project zet de toon. De interesse en de markt voor emissieloos materieel groeien. Wij fungeren als vliegwiel en dat vind ik mooi: als je verandering wilt, begin dan bij jezelf.’