Tekst Marjan van Wijngaarden Beeld Sake Elzinga en Daniël Hartog
Luzette Kroon en Tanja Klip-Martin:
Over heilig moeten en anders werken
Pleidooi voor nieuwe oplossingen
Twee dijkgraven: de één is net gestart, de ander stopt er binnenkort mee. Beiden vrouw, wat in de waterschapswereld nog een zeldzaamheid is. Luzette Kroon van wetterskip Fryslân en Tanja Klip-Martin van waterschap Vallei en Veluwe hebben naar eigen zeggen de mooiste baan die er is. ‘Waarom er niet meer vrouwen dijkgraaf zijn, weet ik niet.’
Luzette Kroon begon op 4 februari als dijkgraaf bij wetterskip Fryslân. Maar nieuw in de waterschapswereld is ze niet. ‘Van 1999 tot en met 2007 was ik bestuurder van het waterschap in Noord-Holland,’ zegt ze. ‘Maar is er heel wat veranderd. Bestuurlijk gezien is het waterschap een gelijkwaardige partner van andere overheden geworden. En de klimaatverandering zorgt voor nieuwe uitdagingen. Ons werk is klimaatadaptatie, maar dat vraagt om meer dan alleen het uitvoeren van onze kerntaken. Het vraagt om een andere manier van werken, om meer samenwerken. Bij ons waterschap zie ik veel gemotiveerde mensen die dat kunnen. Daar ben ik echt grutsk, trots, op!’
Vleugels Ook Tanja Klip-Martin is trots op haar waterschap. Ze is nu 7 jaar dijkgraaf en heeft veel mooie dingen meegemaakt. ‘Een belangrijk moment voor mij was het OESO-rapport dat in 2014 uitkwam. Daarin stond dat de Nederlandse waterschappen een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld: hoe je met water om moet gaan. We kregen een 8,5! Dat heeft de waterschappen vleugels gegeven, het zelfvertrouwen om ons niet meer alleen bezig te houden met onze kerntaken, maar ook verder te kijken naar energie, circulariteit en ruimtelijke adaptatie. Allemaal zaken die aan onze kerntaken raken en waaraan we een goede bijdrage kunnen leveren.’ ‘Ja, eens,’ reageert Kroon enthousiast. ‘Ik noemde zojuist al klimaatadaptatie, waaraan de waterschappen een bijdrage leveren. Maar klimaatmitigatie, reductie van CO2, is ook een belangrijk opgave. Een concreet voorbeeld: het zuiveren van rioolwater doen we al tientallen jaren op dezelfde manier. Dat zou best op een klimaatvriendelijkere manier kunnen. Het kost echter veel om rwzi’s te vernieuwen, en het levert geen geld op. Wel milieuwinst, maar zo rekenen we vaak nog niet. In mijn ogen moeten we meer rekening houden met wat een verbeterde rwzi aan milieuwinst oplevert. Als maatschappij zullen we ook steeds meer in andere soorten opbrengst of winst gaan rekenen, niet alleen in geld.’ De gevolgen van de coronacrisis zouden daar een rol bij kunnen spelen. Kroon: ‘Die dwingen ons om nieuwe oplossingen te zoeken en anders te werken. De vanzelfsprekendheid is weg: we worden ons veel meer bewust van onze kwetsbaarheid en krijgen meer waardering voor de kleine dingen. En we vinden nu houvast in ons werk.’ ‘Ik denk ook dat we van deze periode dingen meenemen,’ vult Klip-Martin aan. ‘Moeten we bijvoorbeeld in de toekomst wel altijd voor vergaderingen bij elkaar komen? Voor het milieu is het geweldig als we wat minder mobiel zijn.’
‘Voor het milieu is het geweldig als we minder mobiel zijn’
Luzette Kroon: ‘Klimaatmitigatie is ook een belangrijke opgave’
Kritische processen
De crisis dwingt ook nu al tot anders werken. Kroon: ‘Ik zat nog midden in mijn inwerkprogramma, en opeens viel alles stil. Maar binnen de kortste keren zaten mijn dagen vol met telefonische overleggen.’ Klip-Martin herkent dat moment van stilvallen. ‘Maar ik ben onder de indruk van hoe snel al het werk weer is opgepakt. De eerste dag waren meteen vierhonderd van de vijfhonderd medewerkers thuis ingelogd. En eigenlijk gaat dat heel goed. Al speelt er natuurlijk veel in de kritische processen, zoals de waterzuiveringen en het waterbeheer. We zitten krap in de persoonlijke beschermingsmiddelen. En de ict’ers moeten alle zeilen bij zetten om te zorgen dat bijvoorbeeld sluizen en rwzi’s zonder problemen blijven werken.’
Tanja Klip-Martin: ‘De waterschappen hebben het zelfvertrouwen gekregen om verder te kijken dan alleen hun kerntaken’
Wake-upcall
Kroon wil graag van Klip-Martin weten waar ze in haar tijd als dijkgraaf tegenaan is gelopen. Klip-Martin: ‘We hebben bijvoorbeeld geleerd van de aanleg van de Westdijk, een onderdeel van een traject van 22 kilometer dijkversterking in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma. De aannemer heeft voor deze dijk thermisch gereinigde grond gebruikt, maar die bleek ongeschikt en vervuild te zijn.’ ‘Ik ben ervan overtuigd dat we vanuit onze verantwoordelijkheid zorgvuldig hebben gehandeld,’ aldus Klip-Martin. ‘Maar het was wel een wake-upcall. Gerecyclede grond blijven we in Nederland nodig hebben: we kunnen moeilijk heel Nederland gaan afgraven. Maar als waterschappen moeten we goed kijken hoe we nu en in de toekomst met gerecyclede grond omgaan.’
Warmte
Door het recente aantreden van Kroon zijn nu 3 vrouwen in Nederland dijkgraaf (Hetty Klavers van waterschap Zuiderzeeland is de derde, red.). Op een totaal van 21 dijkgraven is dat opvallend weinig. Kroon: ‘Ik sprak een keer op een Europese bijeenkomst over gender equality en vroeg aan het publiek wie vond dat het aandeel van vrouwen en mannen in invloedrijke functies gelijk moet zijn. Iedereen stak zijn hand op. Daarna vroeg ik specifiek aan de vrouwen in het publiek wie van hen ooit gesolliciteerd had op een invloedrijke functie. Toen gingen er maar drie handen de lucht in. Daar zit wellicht een deel van het probleem. Vrouwen solliciteren minder vaak op de invloedrijke functies.’ Bij Vallei en Veluwe hebben ze een plan gemaakt om te zorgen voor een betere verdeling tussen mannen en vrouwen. ‘We hebben veel vrouwen aangenomen,’ zegt Klip-Martin. ‘Natuurlijk, als je een secretaresse zoekt, is het moeilijker een man te vinden. En voor de buitendienst is het moeilijker om vrouwen te vinden. Het is ook geen heilig moeten, maar wel onze ambitie om tot een betere man-vrouwverdeling te komen.’ De beide dijkgraven vragen zich af of mannen en vrouwen in hun aanpak verschillen ‘Ach, ik breng in mijn manier van werken een beetje warmte mee en richt mij vooral op de relatie,’ zegt Kroon. ‘Niet alleen sturen op inhoud en proces, maar mensen op het juiste pad zetten. Die mix maakt dat het beste naar boven komt in een bestuur. Daarom roep ik vrouwen met nadruk op om te gaan solliciteren.’ Klip-Martin ziet dat vrouwen vaak een andere aanvliegroute hebben. ‘Ze stellen meer vragen in plaats van dat ze meteen een mening verkondigen. Dat komt de besluitvorming ten goede.’ Maar waarom er niet meer vrouwen dijkgraaf zijn weet ze ook niet. ‘Het enige wat ik kan doen is laten zien wat voor mooie bestuurslaag het waterschap is. En dat dijkgraaf de mooiste baan is die er is!’
‘Vrouwen solliciteren minder op invloedrijke functies’
Normaler vaarwater
Om die reden vindt ze het niet heel erg dat ze langer aanblijft bij Vallei en Veluwe in plaats van op 1 augustus te stoppen, zoals eerder was gepland. ‘Het bestuur heeft me dat gevraagd vanwege de coronacrisis. Uitzonderlijke tijden vragen om uitzonderlijke besluiten. Ik heb dus meteen ja gezegd. Ik kan het waterschap nu niet in de steek laten. Hoelang ik nog blijf? Dat weet ik niet. In ieder geval geen jaar meer. We moeten maar kijken hoe de crisis zich ontwikkelt, en wanneer we weer in normaler vaarwater zitten. Maar nogmaals, tot die tijd is dit de mooiste baan die er is.’
