Tekst Jelle van der Meulen Beeld Hoogheemraadschap van Rijnland, waterschap Brabantse Delta en waterschap Noorderzijlvest
Innovatie
Een mooi verhaal over een duurzame toekomst
Bruggen bouwen met geperst wc-papier
De waterschappen zijn goed op weg hun duurzaamheidsdoelstellingen te realiseren. Maar dat is geen reden om achterover te leunen, aldus Sander Mager, bestuurslid bij de Unie van Waterschappen. Daar is bij het hoogheemraadschap van Rijnland en de waterschappen Brabantse Delta en Noorderzijlvest ook geen sprake van. Drie voorbeelden van circulair ondernemerschap.
De circulaire economie past heel goed bij de waterschappen, vindt Sander Mager. ‘Water is leven, het staat aan de basis van alle kringlopen. Water is een drijvende kracht en een motor voor duurzame ontwikkeling. Het speelt daarom een steeds belangrijkere rol in heel veel duurzame ontwikkelingsvraagstukken, zoals klimaatverandering, biodiversiteit, maar zeker ook in de circulaire economie.’ Mager constateert daarbij wel dat het tempo vooralsnog laag ligt. ‘In heel Nederland zijn partijen ermee bezig, maar het wordt vaak nog gezien als iets leuks en interessants. Ik voel de urgentie om verder te versnellen en op te schalen.’ De waterschappen zijn bij uitstek geschikt om bij te dragen aan die versnelling, denkt Mager. ‘We kijken niet alleen hoe we grondstoffen kunnen terugwinnen, maar proberen steeds meer met een circulaire mindset naar al ons werk te kijken. We zitten met z’n allen nu nog steeds in een systeem dat ontworpen is vanuit een lineaire gedachte: je pakt grondstoffen en gebruikt ze, waarna er afval ontstaat. Waterschappen realiseren zich heel goed dat die voorraad grondstoffen niet oneindig is en dat afval weer als grondstof gezien moet gaan worden. Maar dat lineaire systeem omvormen naar een circulair systeem, vraagt om fundamentele verandering van hoe we werken en samenwerken. Alleen samen kunnen we de noodzakelijke versnelling realiseren.’
Hoogheemraadschap van Rijnland
Martin Goosens, procesleider Bollensector
‘De bollenteelt is één van de belangrijkste sectoren in onze regio en is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de aanwezigheid van fosfaat in ons oppervlaktewater. Bollen worden geteeld op zandgrond, dat van nature vrij arm is. Daarom zijn er veel voedingsstoffen nodig om de bollen te laten groeien en passen bollentelers relatief veel kunstmest toe op het land. De sector houdt zich aan de wet- en regelgeving op dit gebied, maar met de huidige maatregelen bereiken we niet de juiste waterkwaliteit. Daarom kijken we samen met de bollensector naar bovenwettelijke maatregelen. ’ ‘IJzerzand is een restproduct van de drinkwaterzuivering. IJzer heeft als eigenschap dat het goed fosfaat aan zich kan binden. Met drainage ingebed in ijzerzand willen we daarom fosfaat onttrekken uit drainagewater. De eerste pilots toonden een vermindering van fosfaat aan in het water die opliep tot 90 procent. Absolute jubelresultaten! Maar uit een recentere, grootschalige pilot in het Rijnland kwam beduidend minder positief nieuws; daar werd het fosfaatgehalte met slechts 30 tot 50 procent gereduceerd.’ ‘We vermoeden dat de opnamecapaciteit van het ijzer achteruit is gegaan omdat het ijzerzand in de grootschalige pilot onder grondwaterniveau ligt. IJzerzanddrainage als circulaire oplossing voor het fosfaatgehalte was een veelbelovend idee, maar we merken dat het niet een sluitende oplossing is, en verkennen nu ook andere mogelijke mogelijkheden.’
‘De bollenteelt is verantwoordelijk voor fosfaat in het oppervlaktewater’
Waterschap Brabantse Delta
Wouter van Osch, senior projectleider
‘In Bergen op Zoom staat een persstation, dat onderdeel is van onze afvalwaterpersleiding die het afvalwater van zo’n 35 dorpen en steden vervoert en zuivert. De komende jaren renoveren we deze hele afvalwaterpersleiding. De renovatie pakken we duurzaam aan, maar bij het persstation in Bergen op Zoom zetten we een stapje extra. ’ ‘We hebben gezocht naar een manier om onze eigen producten (uit het afvalwater) te gebruiken voor de renovatie. Water dat uit de steden komt gaat door een eerste filtering voordat het de afvalwaterpersleiding ingaat. Daar zit wc-papier in, zand, en tal van andere nog prima bruikbare stoffen. Het wc-papier wordt geperst, er wordt verharder aan toegevoegd, en als het goed is, krijgen we dan een soort lamellen waarmee we de gevel van ons persstation kunnen bekleden. ’ ‘Mensen zijn meestal niet bekend met het transporteren en zuiveren van afvalwater. Binnen dit project is niet alleen aandacht voor de landelijke inpassing, maar ook voor de relatie met de omgeving. Met de aanpak van de omgeving van het persstation en de renovatie van het gebouw willen we het werk van het waterschap laten zien, vooral het proces van het zuiveren van afvalwater. Zo willen we een mooi verhaal vertellen over ons werk en aandacht vragen voor een duurzame toekomst.’
Het huidige persstation
Een illustratie van hoe het persstation er mogelijk uit komt te zien
Waterschap Noorderzijlvest
Tjitse Mollema, senior adviseur Duurzaamheid
‘Verschillende bruggen van ons waterschap zijn aan vervanging toe, voornamelijk vanwege achterstallig onderhoud, in combinatie met toename van verkeersbelastingen. Bij Noorderzijlvest zijn we veel bezig met duurzaamheid en circulariteit en zijn we continu op zoek naar kansen voor verduurzaming binnen onze processen en projecten. Het vervangen van bruggen, op een duurzame manier, past goed bij deze ambities.’ ‘Duurzaamheid gaat bij ons over het hele palet van duurzame grond-, weg- en waterbouw (DGWW). We benaderen duurzaamheid in een project zo breed mogelijk. In het geval van de bruggen ligt het accent op circulariteit – materiaal hergebruiken, materiaal herbruikbaar maken, modulair bouwen – maar we kijken ook naar het voorkomen van overlast door trillingen (een deel van de bruggen ligt in het aardbevingsgebied) en zo weinig mogelijk CO2-uitstoot door bouw en transport.’ ‘Op het gebied van bouwen is circulariteit voor veel overheden, onszelf incluis, nog wel een zoektocht. We hebben daarom gekozen om te werken met een bouwteam, waarin ook het ingenieursbureau en de aannemer zitten. Het is belangrijk dat we met die partijen een visie op duurzaamheid delen. Dit was dan ook een belangrijk criterium bij de selectie van zowel de adviseur als de aannemer.’ ‘We hebben er veel baat bij om samen met deze partijen op te trekken en de uitdagingen en kansen samen te bespreken en te ontdekken. Duurzaamheid en circulariteit ontwikkelen zich razendsnel: een kans of ontwikkeling die je een jaar geleden nog niet zag, staat nu op de agenda. Dat maakt het werk dynamisch en interessant, maar betekent ook: alle hens aan dek.’
De Juistertil nabij Loppersum