Tekst Marjan van Wijngaarden
Beeld Shutterstock
Watertransitie
‘Er mag geen druppel meer uit’
Omslag in denken en doen
Wateroverlast is in één klap zichtbaar: kelders lopen vol, het riool kan het regenwater niet meer aan en het buitengebied is een blubberzooi. Maar droogte is een ander verhaal. Dat sluipt onder de radar het land in. Als je ziet dat er problemen zijn, ben je al te laat. Waterschap De Dommel wil daar iets aan doen. Samen met andere partijen werkt het aan een “watertransitie”.
Het gebied van De Dommel is al heel lang droog. Ook al voor de droge zomers van 2018 en 2019. ‘Bij ons is regenwater de enige bron van vers water. Daarmee moeten we het doen,’ legt strategisch adviseur Rob van Veen uit. ‘We hebben de rivier de Dommel, maar die is ook afhankelijk van regenwater en stroomt naar de Maas, waarna het water weg is. En ons grondwater staat al lang te laag: in grote delen van ons gebied meer dan een halve meter lager dan normaal.’
‘2018 was een wake-upcall,’ vult watergraaf Erik de Ridder aan. ‘De droogte was er al, maar viel in 2018 pas echt op. We zijn in Nederland zo gewend om water als vijand te zien. Nu moeten we water gaan zien als vriend. Voorheen waren we vooral bezig met de vraag: hoe krijgen we het water weg? Nu moeten we het vooral vasthouden. En dat is een uitdaging, omdat ons hele watersysteem gericht is op waterafvoer. Nu zeggen we: er mag geen druppel meer uit. Dat vraagt om een omslag in denken en doen.’
Erik de Ridder
‘Water is geen wegwerpartikel meer’
Zonde
Die omslag, dat is de watertransitie. Water is geen “wegwerpartikel” meer, vinden ze bij De Dommel. ‘We hebben in ons gebied bijvoorbeeld grote bedrijven, zoals Vion en Dommelsch,’ zegt De Ridder. ‘Zij hebben in hun productieproces veel grondwater nodig. Dat grondwater gaat na gebruik naar de rioolwaterzuivering. Eigenlijk zonde. Daarom praten wij met bedrijven over hergebruik van het water. Op een industrieterrein in Tilburg zijn bedrijven als Coca-Cola, Agristo, IFF en Fuji al een pilot gestart om te kijken hoe zij hun waterkringloop kunnen sluiten.’
Ook de afvoer van water kan anders. Regen spoelt nu nog weg in het riool. ‘Niet nodig,’ zegt Van Veen. ‘Je kunt regenwaterafvoeren beter loskoppelen en water gebruiken om het grondwater aan te vullen. Bij nieuwbouwwijken gebeurt dat al. Daar moet je je regenwater al zelf vasthouden.’ Een derde onderdeel van de watertransitie is het vasthouden van water in het buitengebied. ‘Met pilots proberen we nu een omslag voor elkaar te krijgen. Een klein voorbeeld? We bieden het maaisel uit onze beken aan boeren aan. Zij kunnen hun bodem daarmee verbeteren en zo het water beter vasthouden.’
Jan Baan
‘Natuurgebieden zijn geschikt om water te bufferen’
Natuurnetwerk Brabant
Het waterschap kan de watertransitie natuurlijk niet in z’n eentje aanpakken. Provincie, gemeenten, inwoners, boeren, bedrijven en natuurorganisaties moeten meedoen. Van Veen: ‘Met z’n allen zijn we creatief en innoverend genoeg om oplossingen te vinden.’ Dat kost wel tijd. ‘We weten nog niet wanneer we klaar zijn,’ zegt De Ridder. ‘Maar hier gaat zo een generatie overheen. We hebben ook geen kant-en-klaar plaatje hoe het watersysteem er over 20 jaar uitziet. Er is helaas geen toverstaf. Iedereen zal mee moeten helpen aan de watertransitie.’
Jan Baan is directeur van Brabants Landschap. ‘De verdroging van de natuur speelt in Brabant al 30 jaar,’ zegt hij, ‘onder meer door de grondwaterwinning voor ons drinkwater. Dus als het regent, moeten we water bufferen en zorgen dat het de grond in kan sijpelen. Natuurgebieden zijn daar heel geschikt voor. Daarom werkt Brabants Landschap mee aan de realisatie van Natuurnetwerk Brabant. Een netwerk van natuurgebieden dat in 2027 een kwart van de provincie moet beslaan. Daardoor wordt het beheer van de waterhuishouding gemakkelijker. We werken daarin samen met onder meer waterschap De Dommel, de andere Brabantse waterschappen, de provincie, de vereniging voor boeren en tuinders ZLTO en veel andere organisaties. Die samenwerking loopt prima. Dat heeft ook te maken met de Brabantse mentaliteit: ze zorgen dat de boel voor elkaar komt.’
Johan Elshof
‘Je hebt elkaar hard nodig’
Boeren en tuinders
Johan Elshof is specialist Bodem & Water bij de ZLTO: ‘De droogte is voor boeren en tuinders nu eenmaal een groot probleem,’ zegt hij. ‘En ja, natuurlijk klagen ze daarover. Maar als ZLTO zeggen we: klagen helpt niet, we kunnen ook iets doen. Van alle watergangen wordt slechts 10 procent beheerd door het waterschap, en de rest door andere partijen, zoals boeren. Dus zijn ook zij verantwoordelijk om regenwater op te slaan in de bodem en in sloten.’
‘Boeren voelen die verantwoordelijkheid ook. Vorige winter hebben we alle afdelingen van de ZLTO bezocht, samen met mensen van het waterschap. We hebben onze leden tips gegeven hoe ze het water beter kunnen vasthouden. Ook helpen we boeren met het programma Bodem UP om de bodem van landbouwgronden te verbeteren. Een betere bodem houdt immers ook beter water vast. We werken goed samen met het waterschap, maar ook met de provincie, bedrijven en het drinkwaterbedrijf. Het probleem is zo groot, dat je elkaar hard nodig hebt.’
Rob van Veen
‘Met z’n allen zijn we creatief en innoverend genoeg om oplossingen te vinden’
