Tekst Maurits van den Toorn Beeld Shutterstock
Brede coalitie wetterskip Fryslân gaat voor schoon water en droge voeten
‘We spelen geen politieke spelletjes’
Het was de sensatie bij de Statenverkiezingen in maart 2023: in alle provincies werd BoerBurgerBeweging (BBB) de grootste partij. Inmiddels heeft de partij in elf van de twaalf provincies gedeputeerden. Het kreeg minder publiciteit, maar ook bij de 21 waterschappen werd BBB de grootste met in totaal 118 zetels. De ecologisch georiënteerde partij Water Natuurlijk werd tweede met 91 zetels. In Fryslân zitten deze partijen nu samen in het Dagelijks Bestuur van het waterschap, samen met geborgd landbouw, geborgd natuur, FNP, VVD en PvdA. Een divers samengestelde coalitie waarvan kan worden gezegd: het werkt.
BBB haalde in Fryslân zeven zetels en was de absolute winnaar in alle landelijke gebieden. Water Natuurlijk kreeg er vier en was in Leeuwarden de grootste. Met die uitslag lag het voor de hand dat deze twee partijen het motorblok van een nieuw bestuur zouden vormen. Lastig, voor twee tegenpolen? Dat viel mee, de verschillen bleken heel goed te overbruggen, vertelt BBB-fractievoorzitter Alice van Gosliga-Faber: ‘De BBB wordt wel eens als radicaal gezien. Dat is niet zo, we zijn er niet alleen voor boeren maar ook voor burgers. Wij hadden ook zonder Water Natuurlijk een coalitie kunnen smeden, maar we wilden recht doen aan de uitslag. Succesvol samenwerken staat of valt met de mensen die de partijen vertegenwoordigen. Dat is bij ons goed gelukt.’
DNA van de coalitie Monique Plantinga, lid van het Dagelijks Bestuur namens Water Natuurlijk/Geborgd natuur/PvdA en lijsttrekker voor Water Natuurlijk Fryslân, denkt er ook zo over. ‘Ik word wel eens wat moe van het benadrukken van de tegenstelling tussen natuur en landbouw. Ze hebben elkaar nodig, en water hebben we allemaal nodig. Wij hebben al in de verkiezingscampagne duidelijk proberen te maken dat we niet uit waren op polarisatie. Wij vinden dat je met elkaar moet samenwerken.’ ‘We moeten hele grote opgaven oplossen en daarover denken BBB en Water Natuurlijk vaak hetzelfde; we hebben het goede voorbeeld gegeven door samen in het dagelijks bestuur te gaan. Dat vormt een afspiegeling van het algemeen bestuur, 20 van de 25 zetels zijn erin vertegenwoordigd. De behoefte tot samenwerking zit in het DNA van de coalitie en ook in de mensen.’
‘Natuur en landbouw hebben elkaar nodig’
Geen applausmachine Dat wil niet zeggen dat er helemaal geen verschillen zijn. Pieter Klaas de Vries, lid van het Algemeen Bestuur en fractievoorzitter van Water Natuurlijk Fryslân: ‘BBB is wat conservatiever, behoudender, wij zijn wat progressiever. Toch vormen wij niet de uitersten, de Partij voor de Dieren en BVNL zijn veel extremer.’ De brede samenstelling van het bestuur betekent zeker niet dat er geen oppositie is, de discussie is niet doodgeslagen. ‘Eerst is er intern discussie in het Dagelijks Bestuur en daarna in het Algemeen Bestuur, met vrij felle oppositie van vooral BVNL. Het Algemeen Bestuur is zeker geen applausmachine.’ De Vries noemt als voorbeeld van verschillende opvattingen tussen de bestuurspartijen de verdeling van de waterschapslasten. ‘Dat was in het begin een heikel punt. Water Natuurlijk Fryslân wilde daaraan schuiven, maar BBB zag dat niet zitten omdat de lastendruk voor de boeren daardoor hoger zou worden. Wij zijn toen overeengekomen om de lastenverdeling ongemoeid te laten. Bij de eerste uitwerking bleek dit meteen slecht uit te pakken voor de burgers en heeft BBB de hand uitgestoken en hebben we toch de verdeling gewijzigd. Daarmee is er meteen een basis voor het onderling vertrouwen gelegd.’
Fryslân Klimaatbestending 2050+ Een groot onderwerp met veel consequenties is de toekomstvisie Fryslân Klimaatbestending 2050+ over het water- en bodemsysteem van de provincie voor 2050 en later. Fryslân is te zien als een soort badkuip, met (te) weinig water in de hoge zandgronden in het oosten en bodemdaling en (te) veel water in de lage gebieden in het midden. Dat er wat moet gebeuren met de inrichting van de provincie is duidelijk, maar over de keuzes en maatregelen is nog veel discussie nodig. Van Gosliga zegt: ‘Wij vreesden dat er in de visie tussen de regels door al op de te nemen maatregelen vooruit werd gelopen. Later kan er dan worden gezegd: dat staat in de toekomstvisie waar jullie jaren geleden mee akkoord zijn gegaan. BBB heeft daarom een amendement opgesteld waarin is vastgelegd dat besluiten die uit de toekomstvisie voortvloeien altijd langs het Algemeen Bestuur moeten gaan.’
‘Het Algemeen Bestuur is zeker geen applausmachine’
Minder politiek Het lastige van nieuwe partijen is dat de mensen die erin actief zijn vaak nog weinig of geen politieke ervaring hebben. Een voorbeeld daarvan is Gerben de Boer, lid van het Dagelijks Bestuur namens BBB. ‘Ik ben nooit eerder politiek actief geweest en was ook helemaal nieuw toen ik namens de BBB in het Dagelijks Bestuur kwam. Ik kom uit de ondernemerswereld, daar zijn de lijntjes veel korter dan in de politiek; daar moest ik wel aan wennen. Inmiddels heb ik veel geleerd en ik ben enthousiast over de samenwerking. We hebben verschil van inzicht, we hebben discussies met elkaar, maar we komen eruit omdat we er eruit willen komen.’ Het is in het waterschap ook wat minder ‘politiek’ dan in de provincie, ziet Van Gosliga. ‘Het gaat om schoon water en droge voeten; we spelen geen politieke spelletjes.’
Waterautoriteit Aan het slot van het coalitieakkoord staat de zinsnede: wat doen we morgen met water? Je kunt dat aanvullen met: wat doet het waterschap? Plantinga: ‘We stellen ons als waterschap meer op als waterautoriteit. We mengen ons actiever in de discussie over water en doen dat ook meer aan de voorkant, vanuit de water en bodem sturend aanpak. Onze toekomstvisie helpt daarbij.’ De Boer: ‘Er komen financiële beperkingen aan, ongeacht de samenstelling van het komende kabinet. ‘Misschien kunnen we daardoor niet alles uitvoeren wat er in het Nationaal Programma Landelijk Gebied staat, maar laten we voor ogen houden: wat er ook gebeurt, water is de basis van waaruit we moeten werken.’ Van Gosliga: ‘Het is belangrijk dat de inwoners van de provincie, boeren én burgers, meer inzicht krijgen in het belang van water. Dat betekent: de provincie in, en onze activiteiten goed naar buiten uitdragen, mensen moeten snappen waarom we doen wat we doen.’ De Boer: ‘We zijn qua oppervlakte het grootste waterschap van Nederland met de meeste gemalen, regionale keringen en zeedijken en relatief weinig inwoners. Daar zit een prijskaartje aan, dat moeten we uitleggen.’