Tekst Maurits van den Toorn
Beeld Dimitry de Bruin
Waterkracht
Bouwen aan vertrouwen
Groningen en Noorderzijlvest beginnen opnieuw
Rijk en regio hebben voor Groningen het programma Nij begun opgezet met vijftig maatregelen om de “ereschuld” die is ontstaan in te lossen en te werken aan herstel of zelfs, zoals de naam al aangeeft, een nieuw begin. Waterschap Noorderzijlvest zit in de bestuurlijke gremia rond Nij begun. Je denkt allicht niet direct aan een waterschap bij zo’n programma, maar dat is ten onrechte, vindt Roeland van der Schaaf, dijkgraaf van waterschap Noorderzijlvest. ‘Door Nij begun kunnen we de Groningse achterstand inlopen.’
Wat is het programma Nij begun? Roeland van der Schaaf: ‘Nij begun is het antwoord van het kabinet op de parlementaire enquête naar de gaswinning. Het is een manier om de ereschuld in te lossen voor de gevolgen daarvan en een manier om Groningen er weer bovenop te helpen. Dat gebeurt door de schade te herstellen, perspectief te bieden door het stimuleren van de economische en sociale ontwikkeling en verduurzaming. Rijk, provincie en waterschappen – Noorderzijlvest en Hunze en Aa’s – gaan daar de komende 30 jaar in investeren. Voor Nij begun is ongeveer 20 miljard beschikbaar, inclusief de bedragen voor de schadeafhandeling.’
Wat kan het waterschap hierbij betekenen? ‘De waterschappen spelen een belangrijke rol bij de totstandkoming van de plannen. Het rijk neemt vooral de economische en sociale agenda op zich, maar wij doen mee in het bestuurlijk overleg; we zijn tenslotte een regionale overheidslaag. Vergeet ook niet dat de waterschappen een belangrijke rol hebben als het gaat om onderwerpen als een klimaatbestendige economie, de ontwikkeling van het landelijk gebied en een gezonde groene verstedelijking. We investeren nu al zo’n 60 miljoen per jaar in waterbeheer en onze andere kerntaken. De komende jaren kunnen we dat combineren met geld uit Nij begun.’
Je hebt bij dergelijke grootse programma’s weleens het gevaar dat het geld op zoek moet gaan naar projecten. Dreigt dat bij Nij begun ook? ‘Dat is misschien wel een beetje waar, maar de doelstellingen zijn in ieder geval helder. Veel projecten en de programma’s moeten de komende jaren inderdaad nog worden ingevuld, maar het doel is duidelijk: het gaat om langjarige, structurele investeringen die goed verspreid zijn over het hele gebied. Het wordt zeker geen “projectenfestival” met alleen maar eenmalige zaken die weer eindigen als het geld op is. Bij de uitwerking van de doelstelling worden de bevolking én de volksvertegenwoordiging betrokken.’ ‘Het hoeft ook niet allemaal snel-snel. Wij zijn als waterschap door onze taken en taakuitvoering bij uitstek geschikt om langjarig te denken en daarmee dus een goede partner voor Nij begun.’
Wanneer gaat de bevolking iets merken van alle plannen? ‘Sommige zaken gaan al snel, zo verloopt de schadeafhandeling nu al sneller en makkelijker dan aanvankelijk. Ook zijn er nu al subsidies voor het verduurzamen van huizen beschikbaar. Veel andere projecten komen in de loop van de komende jaren. Als eerste begin zijn er inmiddels twee “kwartiermakers” benoemd voor het uitvoeren van de sociale en economische agenda’s.’
‘Nij begun is zeker geen projectenfestival met eenmalige investeringen’
Zijn er al concrete voorbeelden van projecten te noemen? ‘Ik denk aan waterzuivering en de circulariteit van water. We onderzoeken de mogelijkheid van industriële toepassing van gezuiverd rioolwater, en misschien ooit zelfs het hergebruik daarvan als drinkwater. Dat onderzoek vergt een grote investering, door Nij begun kunnen we het een boost geven. We hebben hier met de hogeschool en de universiteit kennisinstellingen waar we mee samenwerken. Daardoor kunnen we hiermee landelijk en misschien wel Europees koploper worden.' ‘INog een onderwerp is de kustvisie die we aan het ontwikkelen zijn. Hoe gaan we om met de klimaatverandering en de gevolgen daarvan voor de Waddenzee en de dijken? Welke kansen biedt die ontwikkeling voor bijvoorbeeld de recreatie? Dat past in de economische en de sociale agenda van Nij begun.’
Er is veel wantrouwen jegens de overheid. Nij begun is een poging om daar iets tegen te doen. Aan het eind van het programma staat letterlijk: een nieuw begin: bouwen aan vertrouwen. Speelt dat wantrouwen ook bij de waterschappen? ‘Mensen hebben vaak een basaal wantrouwen jegens de hele overheid. Wij merken dat ook, al zal het bij waterschappen minder zijn dan bij andere overheden. De hele samenleving wordt kritischer en wat wij als waterschap doen heeft meer impact door de klimaatverandering.’ ‘Omgevingsmanagement is nu belangrijk, dat was 10 jaar geleden nog niet zo. We betrekken de inwoners tegenwoordig ook meer bij wat we doen, en we willen herkenbaar, benaderbaar en responsief zijn. Als waterschap zijn we gewend om – letterlijk zelfs – te polderen en samen de schouders ergens onder te zetten.’