Tekst Jane Alblas Beeld Mireille Noorlander/Unie van Waterschappen
Investeren in de toekomst met Waterinnovatieprijs
Van een regionale briljant naar het hele land
Op 1 februari vond het Waterinnovatiefestival plaats in de Werkspoorkathedraal in Utrecht. Hoogtepunt van het festival was de uitreiking van de Waterinnovatieprijs, de Oscars van de watersector. De vier winnaars lieten zien dat de waterschappen volop bezig zijn hun werk efficiënter en beter in te richten op basis van digitale data en kunstmatige intelligentie.
Een nieuwe categorie bij de Waterinnovatieprijs is Briljantjes
Het thema van het Waterinnovatiefestival was dit jaar: van een regionale briljant naar het hele land. Centraal stond de vraag: hoe schaal je innovaties succesvol op? Om die vraag te beantwoorden, deelden de winnaars van de Waterinnovatieprijs 2021 op het festival hun lessen van de afgelopen jaren. Ook waren er diverse deelsessies over innovaties in de waterbranche. Zestig innovaties maakten dit jaar kans op de prestigieuze prijs Waterinnovatieprijs. Er werden prijzen uitgereikt in vier categorieën die de grote opgaven van de waterschappen behelsden: De dijken van de toekomst, Een gezonde leefomgeving, Water en bodem sturend en als laatste de categorie Briljantjes. In deze categorie ging het om slimme toepassingen van knappe koppen bij de waterschappen die nog relatief onder de radar zijn en een groter podium verdienen.
‘Het is onze wettelijke taak als overheid om onze leefomgeving te beschermen’
Briljantje Het “briljantje” dat in de prijzen viel was van Andras Koops van waterschap Vechtstromen. Hij bedacht een nieuwe opsporingsmethode om watervervuiling bij de bron aan te kunnen pakken. Door het combineren van verschillende data ontwikkelde hij een app die door de afdeling Toezicht en Handhaving kan worden gebruikt om op te sporen of vervuilende bedrijven meer schadelijke stoffen lozen dan bekend is of is afgesproken in de vergunning. ‘Het idee zat al langer in mijn hoofd,’ vertelt Koops. ‘Tijdens de coronalockdown ben ik gaan zitten en heb mijn idee op papier gezet. Mijn teamleider gaf me het vertrouwen en de tijd om er mee aan de slag te gaan.’ ‘Regelmatig ben ik tegen de juridische muur aangelopen omdat iedereen het erg spannend vindt als je AVG-technisch data gaat combineren. Maar als je ergens in gelooft moet je niet loslaten,’ geeft Koops aan. Het project is nog niet perfect, maar heeft de potentie om alle tijdsinvesteringen volledig terug te betalen. ‘We hebben bedrijven opgespoord die zeer zorgwekkende stoffen loosden, zonder vergunning in werking waren en waarvan het oppervlaktewater erg vervuild is geraakt. Het voorkomen van een lozing van bijvoorbeeld kankerverwekkende en hormonaal verstorende stoffen is niet iets dat je wilt uitdrukken in kostenefficiëntie. Het is onze wettelijke taak als overheid om burgers en onze leefomgeving hiertegen te beschermen.’
eDNA als nieuw instrument Ook in de categorie Een gezonde leefomgeving ging een technologie met de Waterinnovatieprijs aan de haal die te maken heeft met opsporingen van lozingen op oppervlaktewater. Het hoogheemraadschap van Delfland won de prijs met hun innovatie eDNA – nieuw in de gereedschapskist voor het opsporen van lozingen. Met de eDNA-methode kan het waterschap sneller en goedkoper zoeken naar de bron van een verontreiniging. Voor indiener Bas Rem scheelt deze innovatie het waterschap veel tijd en geld. ‘Door de kortere doorlooptijd kan er sneller verder worden gegaan met de opsporing. Doordat de uitslag van de eDNA-analyse specifiek in de richting van één teelt zal wijzen kan er ook meer gericht worden gezocht. Dit leidt nu al, in de eerste maanden van toepassing, tot een hogere opsporing van lozingen en lekkages,’ aldus Rem.
AI, AI, inspecteur! In de categorie De dijken van de toekomst won ook digitale innovatie. Het hoogheemraadschap van Hollands Noorderkwartier sleepte de prijs in de wacht met hun innovatie Scheuren in dijken detecteren met behulp van Artificiële Intelligentie (AI). Dijkinspecteurs leggen duizenden kilometers af om dijken te inspecteren. Het waterschap heeft kunstmatige intelligentie ingezet om scheuren in dijken te detecteren vanuit drone- en vliegtuigbeelden. Dit verhoogt de efficiëntie van inspecties. ‘We beginnen met het inzetten van drones om de waterkeringen te scannen en scheuren te detecteren met behulp van ons AI-model. ‘Hierdoor kunnen we onze inspecteurs gerichter inzetten, bijvoorbeeld alleen op locaties waar mogelijke veiligheidsrisico’s zijn,’ legt indiener Erik Vastenburg uit. Het algoritme legt alle gedetecteerde scheuren geografisch vast in GIS. Hierdoor wordt het eenvoudiger om de ontwikkeling van deze scheuren in de tijd te volgen en vergelijkingen te maken met voorgaande jaren of vergelijkbare waterkeringen.’
‘Met deze innovatie bevorderen we een groter bewustzijn over watergebruik’
Zicht op water, zicht op later Dat de digitale transformatie zich heeft ingenesteld in de primaire werkprocessen van de waterschappen toont ook de winnaar in de categorie Water en bodem sturend. Het project Zicht op water van waterschap Brabantse Delta is opgezet om inzicht te krijgen in de grondwateronttrekkingen van agrarische bedrijven. Hiervoor worden digitale meters geïnstalleerd op de waterbronnen en wordt een verbinding gelegd met een online dashboard. ‘Deze innovatie is een antwoord op de zorgelijke kwestie van waterbeschikbaarheid. Door telers zelf in staat te stellen hun waterverbruik te meten en hierover te communiceren, met speciale aandacht voor hun irrigatiemethoden en bodembeheer, bevorderen we een groter bewustzijn van het watergebruik,’ vertellen indieners Klaas-Jan Douben en René Rijken. ‘Dit bewustzijn leidt tot een vruchtbare voedingsbodem voor nieuwe ideeën en individuele maatregelen die kunnen worden genomen teneinde de klimaatrobuustheid van stroomgebieden te vergroten.’ De winnaars van de Waterinnovatieprijs zijn te vinden op de website Waterinnovatieprijs.nl en het innovatieplatform van de waterschappen: Winnovatie.nl.