Tekst Harmke Berghuis Beeld Dimitry de Bruin en Wereld Waternet
Blue Deal
Duurzame impact in conflictgebieden
Via de Blue Deal werken de waterschappen in vijftien landen wereldwijd. Ook in landen waar soms heftige conflicten opspelen. Zoals nu in de Palestijnse Gebieden, Mali, Ethiopië en Burkina Faso. Hoe en waarom blijft de Blue Deal daar werken? Waterschapper Frank Tibben: ‘We blijven samenwerken aan betere toegang tot voldoende, schoon en veilig water. In goede en in slechte tijden.’
Kan ik veilig reizen van en naar mijn huis? Zal ik na deze training mijn familie nog terugzien? Dat zijn vragen die Duaa Matar zichzelf stelt voordat ze besluit om naar Nederland te reizen voor een training, eind november 2023. Matar is een Palestijnse vrouw die als Young Expert Professional (Yepper) werkt voor de Blue Deal. Ze woont en werkt op de Westelijke Jordaanoever, in de Palestijnse Gebieden. Het interview vindt plaats in een koffietentje in Den Haag, de dag voor ze weer naar huis vertrekt. Een surrealistische ervaring, terwijl zij vertelt over de oorlogssituatie in haar land. ‘Het is alsof ik voor twee weken buiten de realiteit stond. Ik voelde me schuldig dat ik niet in mijn thuisland was. Fysiek was ik hier, maar in gedachten was ik thuis.’
‘Iedere week bekijken we wat realistisch is’
Lokale beheerders ondersteunen De Blue Deal is het internationale programma van de 21 Nederlandse waterschappen, de ministeries van Buitenlandse Zaken en Infrastructuur en Waterstaat en waterbeheerders wereldwijd. Het doel: voor 20 miljoen mensen wereldwijd de toegang verbeteren tot schoon, voldoende en veilig water. Daarom heeft de Blue Deal partnerschappen gesloten met waterbeheerders in 15 landen. ‘In een deel van deze landen zag de politieke situatie er anders uit toen we met de Blue Deal startten,’ vertelt Frank Tibben. Hij is verantwoordelijk voor collective intelligence en strategische relaties bij Wereld Waternet, dat namens waterschap Amstel, Gooi en Vecht voor de Blue Deal werkt. Onder andere in een aantal conflictregio’s. Ook is hij partnerschapsmanager van het Blue Deal-partnerschap in de Palestijnse Gebieden. Hij legt uit: ‘Wij leggen zelf geen infrastructuur aan, wij zijn geen ingenieursbureau of aannemer. We ondersteunen lokale waterbeheerders in het uitvoeren van hun taken. Dat doen we door kennisuitwisseling in lijn met de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties. De Nederlandse en lokale collega’s werken hybride, met waar nodig korte bezoeken aan het land of aan Nederland. Hierdoor zijn we flexibel en kunnen wij doorgaan. De werkzaamheden worden dan vaak digitaler.' Tibben: ‘Binnen de Blue Deal sluiten we partnerschappen af tot 2030. Er kan in zo’n lange periode van alles gebeuren, positief of negatief. We blijven samenwerken aan betere toegang tot voldoende, schoon en veilig water. In goede en in slechte tijden.’ Luzette Kroon, bestuurslid Unie van Waterschappen met de portefeuille Internationaal en voorzitter van de Blue Deal: ‘Natuurlijk vraag ik me soms af: kunnen we niet veel meer bereiken in andere, veilige gebieden? Maar dat betekent ook dat je weggooit wat je hebt opgebouwd. En dat je je principes overboord zet. Wij werken volgens het principe van de lange adem. Juist door die lange adem kunnen we dingen bereiken. Dat is wat ons krachtig maakt.’
De watersector in de Palestijnse Gebieden staat voor systemische uitdagingen die de ontwikkeling hinderen
‘Die lange adem maakt ons krachtig’
Toch doorgaan Hoe het werk van de Blue Deal in conflict-regio’s toch doorgaat? Matar vertelt over een pilot in Salfit, een stad op de Westelijke Jordaanoever. ‘Hier is een slim systeem gemaakt voor het monitoren van het waterniveau. We kunnen het waterniveau op afstand uitlezen en aanpassen. Hierdoor hoeft de ingenieur in dit gebied niet meer naar deze locatie. Een uitkomst, want het is momenteel een onveilige regio in de buurt van de Israëlische nederzettingen.’ De pilot startte drie maanden voor de uitbraak van het hernieuwde geweld. Een ander voorbeeld is de pilot met de drie BluElephants in de steden Salfit en Halhul op de Westelijke Jordaanoever. Dit zijn mobiele, decentrale zuiveringsinstallaties, die afvalwater zuiveren voor hergebruik. Nu de Palestijnse collega’s op de Westelijke Jordaanoever niet meer veilig van en naar werk kunnen reizen, zorgen deze installaties ervoor dat afvalwater toch nog steeds gezuiverd wordt.
Uitwijken naar veilige buurlanden Ook in andere landen met conflicten zoekt de Blue Deal naar creatieve oplossingen. Voor een groot deel zit dat in op afstand meedenken en advies geven. Tibben: ‘Het helpt dan als we de locaties en partners al hebben gezien. Zo waren we het afgelopen jaar in Ethiopië betrokken bij de aanleg van een wetland, een natuurlijke waterbuffer voor het zuiveren van afvalwater. Hierdoor kunnen we nu vanuit Nederland makkelijker digitaal meedenken bij de monitoring van het wetland en de aanleg van nieuwe wetlands.’ Ook komen Nederlandse en lokale collega’s soms samen in een veilig buurland. Of komen lokale collega’s naar Nederland.
Plannen voor de lange termijn Het Blue Deal-team in Nederland en dat op de Westelijke Jordaanoever spreken elkaar wekelijks. Digitaal, wat goed werkt dankzij de ervaringen uit de coronaperiode. Matar: ‘Onze collega’s uit Nederland steunen ons continu. Iedere week bekijken we wat realistisch is. We hebben zelfs plannen opgesteld voor 2024, al weten we niet precies hoe de situatie zich zal ontwikkelen.’ Tibben: ‘Juist in moeilijke tijden is het langdurige Blue Deal-partnerschap er om te focussen op duurzaam waterbeheer.’ Kroon: ‘In conflictgebieden is waterbeheer zo noodzakelijk. We werken aan oplossingen passend binnen de lokale context, gericht op de lokale mensen. Met de Blue Deal dragen we bij aan een stukje stabiliteit. Dat onze partner-waterautoriteiten nog steeds doordraaien, geeft aan dat ons werk zinvol is. Zolang we duurzame impact bereiken, gaan we door.’