Tekst Bas Nieuwenhuijsen Beeld Unie van Waterschappen
Lachgas is serieuze business
Waterschappen willen van broeikasgas af
De waterschappen zetten stappen om de uitstoot van lachgas en methaan te verminderen. Belangrijk, want deze broeikasgassen vormen een groot deel van hun CO2-footprint.
De uitstoot van methaan en lachgas op rwzi’s zijn goed voor respectievelijk 15 en 57 procent van de CO2-footprint van de waterschappen
De waterschappen, die direct de gevolgen van de klimaatverandering ondervinden, willen in 2035 klimaatneutraal zijn. ‘Het verminderen van de emissies van lachgas en methaan is een flinke stap op weg naar dat doel,’ vertelt Ina Elema, beleidsadviseur Energie bij de Unie van Waterschappen. ‘Als je rekent in CO2-equivalenten volgens de methode van het IPCC, het internationale klimaatpanel van de Verenigde Naties, dan is lachgas goed voor 57 procent van onze CO2-footprint en methaan voor 15 procent. Het is overigens onzeker of die rekenmethode klopt in de Nederlandse omstandigheden, mogelijk is die 57 procent te hoog. Maar dan nog is duidelijk dat we de uitstoot van lachgas en methaan moeten terugdringen.’ De grote vraag is vervolgens: hoe doe je dat? Elema: ‘STOWA, het kenniscentrum van de waterschappen, heeft hierover twee rapporten uitgebracht, een over methaan in 2016 en een over lachgas in 2021. Over methaan weten we meer dan over lachgas. De Vereniging van Zuiveringsbeheerders (VvZB) heeft voor methaanreductie een handelingsperspectief opgesteld, waarin staat wat beheerders van zuiveringsinstallaties kunnen doen om de uitstoot van methaan tegen te gaan. Voor lachgas zijn we nog niet zover, daarvoor is meer onderzoek nodig. Maar deels weten we al stappen te zetten om ook de uitstoot daarvan te verminderen.’
‘Over methaan weten we meer dan over lachgas’
Stikstofnormen Remmie Neef, senior procestechnoloog bij waterschap Zuiderzeeland, houdt zich onder meer bezig met lachgasreductie. ‘De rioolwaterzuiveringsinstallaties zijn ingericht om te voldoen aan de stikstofnormen. Tijdens de omzetting van de organische stikstof naar stikstofgas kan lachgas ontstaan. Daarbij blijft er altijd stikstof over, dat in de tussenstappen van het zuiveringsproces, als er zuurstof bijkomt, lachgas kan vormen.’ Hoeveel lachgas er precies vrijkomt, verschilt per rwzi, en de hoogte daarvan wordt momenteel op verschillende rwzi's onderzocht. Neef: ‘Van de stikstof die de zuiveringsinstallatie binnenkomt, heeft IPCC gesteld dat 1,6 procent als lachgas in de lucht komt.’ Dat klinkt misschien niet erg indrukwekkend maar omdat lachgas een krachtig broeikasgas is, is het toch een substantieel deel van de CO2-footprint van de waterschappen.
Voorkomen ‘Wij hebben al veel metingen gedaan,’ zegt Neef, ‘en we weten dat je door de toevoer van zuurstof beter te regelen de vorming van lachgas kunt verminderen. Maar wat je nou precies bij welke rwzi kunt doen, hoe je dat het best inregelt, dat is nog onvoldoende bekend. We onderzoeken ook of die inschatting dat 1,6 procent van de stikstof in de installaties lachgas vormt echt klopt. We zoeken ook uit of we in de toekomst rwzi’s anders kunnen bouwen om de vorming van lachgas te voorkomen.’ ‘De VvZB jaagt dat onderzoek aan en houdt er regie op en de CoP (Community of Practice) lachgas doet het onderzoek. We willen alle relevante aspecten in beeld krijgen, zodat de besturen uiteindelijk goed onderbouwde besluiten kunnen nemen. Dat zal ongeveer 2 tot 3 jaar in beslag nemen, want lachgas kent veel variabelen, zoals de hoeveelheid water die een zuiveringsinstallatie binnenkomt, de temperatuur en ga zo maar door. Het onderzoek moet het mogelijk maken om goede modellen te maken, waarmee je voor elke rwzi kunt voorspellen wat er gebeurt en wat je kunt doen. Maar in de tussentijd hoeven we niet te wachten, wij kijken nu al naar onze zuurstofhuishouding om te zorgen dat er minder lachgas ontstaat.’
‘Hoeveel lachgas er vrijkomt, verschilt per rwzi’
Overkappen ‘Methaan komt vrij bij slibvergisting,’ zegt Martin Timmer, hoofd Schoon Water bij waterschap Hunze en Aa’s. ‘In de bassins waarin slib wordt opgeslagen borrelt methaan op en kan dan ontsnappen in de lucht. Er is nu een handelingsperspectief opgesteld, waarin zestien maatregelen staan opgesomd, die beheerders van zuiveringsinstallaties kunnen nemen. Dat zijn zeer uiteenlopende zaken, want er is een groot scala aan zuiveringsinstallaties. Bij Hunze en Aa’s hebben we bijvoorbeeld drie slibbuffers, waar methaan ontstaat. Die kunnen we afdekken en dan is het probleem bij ons voor 75 procent opgelost. Dat kost wel wat, maar het kan. Als je de bassins overkapt, kun je het gas afzuigen en bijvoorbeeld verbranden, of omzetten in energie en warmte. Dan benut je het nog, of je kunt het als groen gas verkopen.’ Het is de ambitie om in 2030 zo’n 80 procent reductie methaanemissie bij slibvergisting te halen, aldus Timmer. ‘Of dat lukt, weet ik niet, maar ook als je uitkomt op bijvoorbeeld 75 procent heb je een flinke stap vooruitgezet. Dat we nu een handelingsperspectief hebben voor elk type rwzi, betekent niet dat we alles weten. We moeten blijven innoveren, kennis delen en van elkaar leren.’ Elema wijst erop dat de waterschappen niet de enige organisaties zijn die met lachgas en methaan bezig zijn. ‘De landbouw neemt bijvoorbeeld ook maatregelen. En dit past in een wereldwijd verband: Denemarken loopt internationaal voorop in onderzoek en regelgeving voor de reductie van lachgasuitstoot bij zuiveringen, en in 2021 hebben bijna alle landen in Glasgow de Global Methane Pledge getekend, met als doel in 2030 8 gigaton CO2-equivalenten minder uit te stoten.’