Aa en Maas
experimenteert
er vrolijk op los

Aa en Maas heeft in 2018 als eerste waterschap een datalab opgericht. Wat gebeurt hier?
Verbraak: ‘Het creëert een vliegwieleffect binnen de organisatie en is een broedplaats voor nieuwe ideeën. Hier onderzoeken collega’s van verschillende afdelingen hoe we ons werk slimmer kunnen inrichten door kunstmatige intelligentie. Daarbij gaat het ook om het stellen van de juiste vragen, dat is niet iets vanzelfsprekends. Heeft iemand bijvoorbeeld ooit om de iPad gevraagd? In de dagelijkse praktijk is het een enorm handig apparaat. In dit lab onderzoeken we hoe we kunnen perfectioneren door anders naar ons werk te kijken.’

Hoe komt zo’n idee van de grond?

Van Berkel: ‘De voorspellende waarde van data staat centraal. Op sommige terreinen is een goed algoritme al beter in staat dan de mens om onderdelen aan te sturen. We zijn klein begonnen met zogeheten Proofs of Concepts (PoC’s) die gericht zijn op de primaire taken van het waterschap, zoals waterbeheer en -zuivering. PoC’s die in 2019 starten gaan ook over handhaving en bedrijfsvoering. De PoC’s voeren we uit en testen we met hulp van externe partijen. In de daaropvolgende pilots en projecten worden ze in de reguliere werkprocessen verankerd en gemonitord.’

Op welke terreinen valt winst te behalen?

Van Berkel: ‘Met behulp van data kunnen we beter anticiperen op wat er op ons afkomt. Zo hebben we naar aanleiding van de overlast door piekbuien gekeken hoe we de inzet van stuwen kunnen automatiseren en het water moeten verdelen. Ook namen we het maaibeheer onder de loep. Dit leidde tot nieuwe kansen voor efficiënter en flexibeler maaibeheer. Daarnaast kunnen we nu – door aan de voorkant slimmer aan de knoppen te draaien – voor de zuivering flink besparen op energiekosten en de kwaliteit van het effluent verhogen.’

Waterschappen worden steeds meer informatieschappen, zo valt te lezen in het Koersplan van het Waterschapshuis. Met alleen een datalab ben je er niet.

Verbraak: ‘Dat klopt. De digitale transformatie heeft impact op de hele organisatie. IT is daarbij de ruggengraat, onze processen – de business – zijn leidend. We gaan uit van drie pijlers: het automatiseren van waterschapskunstwerken en -installaties (zoals gemalen, stuwen en sluizen, red.), het informatiseren van meet- en regeltechnieken en het optimaliseren en verslimmen van bedrijfsprocessen. Een veilig, robuust en betrouwbaar dataverkeer vormt hiervoor de basis. Informatieveiligheid, privacy en bescherming van persoonsgegevens zijn daarom steeds belangrijker. Het datagedreven werken vergt ook meer van de medewerkers. Functies worden anders ingevuld en er ontstaan nieuwe rollen, denk aan informatiearchitecten en datascientists. Als goed werkgever is het zaak dat wij iedereen hierin meenemen.’

Hoe betrekken jullie de collega’s bij deze transformatie?

Van Berkel: ‘We waken voor het not-invented-here-syndroom. Innovatie is niet iets van een specifiek clubje, maar heeft betrekking op ieders werk en is een motor voor organisatieverandering. Vanuit het datalab organiseren we bijvoorbeeld iedere drie weken een Bits & Bytes-sessie om collega’s bij te praten. Wie niet fysiek aanwezig kan zijn, heeft de mogelijkheid om de sessie te volgen via een livestream of online terug te kijken.’

Wat is de sleutel tot een succesvolle digitale transformatie?

Verbraak: ‘Begin klein, kijk naar de lessons learned en maak inzichtelijk wat de opbrengsten zijn. Binnen het verband Winnend Samenwerken trekken we regelmatig op met drie Brabantse waterschappen. Maar ook in mijn werk voor het Waterschapshuis bekijk ik continu wie kan aansluiten bij de coalition of the willing. Met welwillende koplopers krijg je de rest van de groep later mee.’

Van Berkel: ‘Kennisdeling is hard nodig. Wat dat betreft zitten we eigenlijk nog in de puberteit. Maak massa door nieuwe partnerschappen. Gemeenten, de provincie, onderwijsinstellingen zoals JADS en Tilburg University, NVWA, RVO, Rijkswaterstaat, omgevingsdiensten en bedrijven: we werken samen met veel verschillende partijen. Daar zit potentie. De urgentie is er en we weten elkaar steeds beter te vinden.’