Tekst Harmke Berghuis
Beeld Jeroen Kuit
Meelopen met... aquatisch ecoloog Monique Korsten
Water zonder beestjes
= ecosysteem onderuit
Monique Korsten begint een lokale bekendheid te worden. De aquatisch ecoloog van waterschap Limburg kwam al op televisie en verscheen in diverse artikelen. Aan die belangstelling heeft ze op zichzelf geen behoefte, maar het is een mooie manier om aandacht te krijgen voor waterkwaliteit. ‘Bij alles denk ik: is dit goed voor mijn beestjes?’
Gekleed in hoge kaplaarzen en fleecevest van waterschap Limburg staat Monique Korsten midden in een beek, gewapend met een schepnet. Met blote handen pakt ze een kiezelsteen uit het koude water. Ze rolt ‘m door haar hand en wijst op kleine bobbeltjes op de steen. ‘Dat zijn kokerjuffers.’ Over de steen glibbert een zwart beestje dat iets weg heeft van een worm. ‘Dat is een platworm. Een goed teken, want de aanwezigheid van deze beestjes wijst erop dat de waterkwaliteit van dit beekje erg goed is.’ En dat komt mede dankzij het werk van Korsten.
Al 34 jaar werkt Korsten bij waterschap Limburg. Ze onderzoekt en rapporteert over de waterkwaliteit in de vele beekjes die Limburg rijk is. Een deel van haar werk vindt buiten plaats, in het mooie heuvelachtige landschap waar ze zo dol op is. Hier neemt ze monsters om de waterkwaliteit te meten en zoekt ze naar kleine onderwaterbeestjes die haar allerlei informatie geven over de staat van de beekjes en het omliggende gebied. Haar kennis van de waterdieren en omgeving is groot en die zet ze in om te adviseren over te ontwikkelen beleid, of juist de bijstelling daarvan.
Zeldzame soorten
‘Het gebeurt regelmatig dat men zich niet realiseert dat een maatregel grote gevolgen kan hebben voor de leefomgeving van organismen in beekjes. Of dat het kappen van begroeiing enorme invloed heeft op de toename van wateroverlast.’ Korsten denkt daarom mee hoe een bepaald doel - van de aanleg van vakantieparken en cultuur- en landbouwgrond tot de plekken waar overstort van rioleringen geloosd mag worden - gehaald kan worden zonder haar waterdiertjes te schaden. En als het even kan: hoe de situatie kan verbeteren.
‘In Limburgse bronbeekjes leven vaak heel zeldzame soorten,’ vertelt ze. ‘Er komen hier beestjes voor die nergens anders in Nederland te vinden zijn. Zo kwamen we onlangs een onderwatersoort tegen die al sinds 1925 niet meer in Nederland is waargenomen.’ Dat bewijst het belang van haar werk, maar daarin schuilt ook de grootste uitdaging. Want de beestjes waar Korsten zich over ontfermt, hebben doorgaans geen beschermde status, ondanks hun zeldzaamheid. Betekent dat dat ze niet per se nodig zijn en dus niet beschermd hoeven te worden?
Korsten legt uit: ‘Het lijkt misschien niet nodig om die heel kleine onderwaterbeestjes te beschermen, maar ze zijn allemaal onderdeel van het ecosysteem. Er zijn al zoveel soorten verdwenen. Maar we hebben ze nodig om het ecosysteem levenskrachtig te houden. Als je de basis weghaalt, stort het in. Alsof je de stoelpoten wegzaagt onder de stoel.’
Die boodschap draagt Korsten dan ook overal uit. Op allerlei manieren communiceert ze over haar werk, adviseert ze collega’s en bestuurders en geeft ze bijvoorbeeld gastlessen op scholen. Deze houding en haar enthousiasme leverde haar een nominatie op voor Beste Ambtenaar van het Jaar in de Publiek Denken Top 100. Ze eindigde in de top 12. Intussen wordt ze met regelmaat door allerlei media benaderd om over haar werk te praten.
‘Een rioleringsplan
betekent enorme
winst voor de
waterkwaliteit’
GeoWeb
Toch vind je haar ook regelmatig op kantoor. Bij voorkeur op dezelfde plek, microscoop binnen handbereik. Als het lukt tenminste, want vaak is de plek vanwege flexwerken al door iemand anders ingenomen. Op de grote tafel achter het bureau staan microscopen, rivierkreeften op sterk water en allerlei bakjes en doosjes met beestjes om onder de microscoop te bekijken. In een rond doorzichtig bakje legt Korsten met een groot pincet een paar beestjes klaar. Ze spuit er een vloeistof bij waarvan een chemische lucht opstijgt. Gebogen over haar microscoop kan ze precies zien of het ene kokerjuffertje een haartje extra heeft, wat hem tot een zeldzame soort maakt, of dat het maar een heel gewone is.
Korstens ene beeldscherm toont een database vol met codes en de Latijnse namen van allerlei organismen. Op haar andere beeldscherm staat GeoWeb, waarop te zien is op welke plekken de beekjes ontstaan, de bronbeken. Zo kan ze precies inzichtelijk maken waar de kwetsbare gebieden zich bevinden. En waar dus voorzichtig mee moet worden omgesprongen.
Winst
Momenteel gebruikt ze die inzichten in een project om samen met gemeenten een rioleringsplan op te stellen. In welke wateren kunnen gemeenten de overstort van rioleringen lozen, en hoe vaak mag dat? Op basis van kwetsbaarheid maakt ze inzichtelijk welke wateren beter tegen de overstorten kunnen. En welke kwetsbaar zijn en waar dus minder vaak geloosd mag worden. Deze lijst kunnen de gemeenten vervolgens weer gebruiken om hun rioleringsplannen op af te stemmen. ‘Dat betekent een enorme winst voor de waterkwaliteit,’ vertelt Korsten. ‘Zo zie je heel direct de impact van je werk.’
Gerelateerde artikelen