Tekst Jelle van der Meulen Beeld ANP

Waterveiligheid gaat niet vanzelf

Tekst Jelle van der Meulen Beeld ANP

Interview

Waterveiligheid gaat niet vanzelf

‘De snelheid van verandering wordt democratisch bepaald’

Droge voeten met sterke dijken

Waterveiligheid blijft een topprioriteit voor de water-schappen. Maar er komt meer bij kijken dan alleen maar dijkversterking. Waterschappen kiezen zo veel mogelijk een slimme aanpak. Dat wil zeggen: dijkversterking in combinatie met andere maatschappelijke opgaven en rekening houdend met effecten op milieu en leefomgeving.

‘Versterken, versterken, versterken. Het moge duidelijk zijn, versterken van de dijken is het belangrijkste middel om Nederland nu en in de toekomst waterveilig te houden,’ zegt Hetty Klavers, bestuurslid bij de Unie van Waterschappen en dijkgraaf bij waterschap Zuiderzeeland. ‘We worden niet acuut bedreigd, maar met het snel veranderende klimaat is de versterkingsopgave van de dijken er één die zijn weerga niet kent. We hebben vele kilometers dijk te versterken, terwijl tegelijkertijd de ruimte schaars is. Dus moeten we creatief zijn.’

Paraplu Waterveiligheid bestaat uit meer dan alleen dijkversterking. Ook muskus­rattenbestrijding en rivierbeheer dragen bij aan het voorkomen van overstromingen. ‘De dijk is meer dan een dijk, maar onderdeel van het landschap. Waterschappen werken dan ook actief samen met gebiedspartners om dijkversterking met andere ruimtelijke opgaven te combineren,’ zegt Klavers. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de IJsselmeerdijk, waar we kijken of we de dijkversterking kunnen combineren met natuur­ontwikkeling door Rijkswaterstaat, zodat zij hun doelen voor de Kaderrichtlijn Water kunnen realiseren.’ Sinds 2017 werken de waterschappen met nieuwe normen voor de water­veiligheid. ‘Voorheen keken we naar de dreiging van rivierwaterstanden of de stand van de zee,’ legt Klavers uit. ‘Sinds 2017 zijn we overgestapt op een risicobenadering, waarbij we niet alleen kijken naar de kans op overstromingen, maar ook naar wat we willen beschermen achter de dijk. Daarbij gaat het over mensenlevens en de economische waarde. En omdat de druk op de ruimte toeneemt, worden de uitdaging en de noodzaak groter om ruimtelijke opgaven slim te combineren. In de praktijk kan dit weerbarstig zijn en soms tot vertraging leiden. En dat terwijl we vertraging nu niet kunnen gebruiken. Kijk bijvoorbeeld naar de recente waarschuwingen van het KNMI over de versnelde klimaat­verandering.’

Emissieloze dijken Belangrijk in dit alles is de samen­werking tussen waterschappen en andere partijen. Zo zet het bedrijf GMB zich samen met de waterschappen al decennia in voor een duurzame en veilige wereld, onder meer met het renoveren van rioleringen, gemalen, waterzuiveringsinstallaties en natuurlijk dijken. In het kader van het Hoogwater­beschermingsprogramma (HWBP) is GMB betrokken bij de dijkversterking Gorinchem-Waardenburg. ‘Dat is een knots van een werk,’ zegt Gerrit-Jan van de Pol, algemeen directeur bij GMB. ‘We zijn daar in de Graaf Rein­aldalliantie al 4 jaar mee bezig, en beginnen binnenkort volgens planning met het versterken, verhogen en stabiel maken van de dijk daar.’

Een dijk is meer dan alleen een dijk maar ook onderdeel van het landschap

Betaalbaar Bij de dijkversterking Gorinchem-Waardenburg wordt nadrukkelijk rekening gehouden met de effecten op milieu en leefomgeving, geheel in lijn met de duurzame ambities van de waterschappen. Van de Pol is van mening dat verduurzaming binnen waterveiligheidsvraagstukken moet versnellen. ‘Bedrijfsleven en water­schappen delen de ambitie om uiteindelijk emissieloos te werken. Laten we dat dan ook samen breed neerzetten! De urgentie is er wel, maar water­schappen moeten concreter gaan handelen. Als zij nu gewoonweg zeggen dat dijken emissieloos aangelegd moeten worden, zet je echt een stap. Dat kost misschien nu een paar procent meer, maar je neemt wel een drempel. Via marktwerking kun je vervolgens veel sneller en tegen lagere kosten emissieloos zijn. Extra milieustappen leiden tot business omdat je toegevoegde waarde groter wordt. We moeten van “willen” naar “moeten”. Heb als bestuurder oog voor de integrale opgave, en neem als waterschap de financiering die verduurzaming met zich meebrengt mee in het Deltaprogramma.’  Klavers begrijpt de oproep van Van de Pol. ‘Maar het moet wel betaalbaar blijven. Het algemeen bestuur van een waterschap kijkt niet alleen naar het doel, maar ook naar het geld. Waterschappen zijn democratische organisaties die belasting heffen. Het beleid en de snelheid waarmee we veranderingen doorvoeren worden dus democratisch bepaald. Wij doen als waterschappen ons deel, het is aan de markt om zo te werken en te innoveren dat het betaalbaar blijft. We moeten het beste van die twee werelden verenigen, maar niet uit het oog verliezen waar het uiteindelijk om gaat: het borgen van de waterveiligheid.’

Deltaprogramma 2021 Met het Nationaal Deltaprogramma 2021 willen rijksoverheid en waterschappen daarvoor zorgen. Dit programma draait om de maatschappelijke doelen voor waterveiligheid, de beschikbaarheid van zoet water en ruimtelijke adaptatie. ‘Op de integraliteit van het Deltaprogramma kunnen we in Nederland echt trots zijn,’ vindt Van de Pol. ‘Dat het programma 30 jaar vooruitkijkt, is een zegen voor de markt. De voordelen kunnen wat mij betreft niet overdreven worden. Het Deltaprogramma leidt tot veel continuïteit, tot het vasthouden van kennis en tot projectoverstijgende innovatie.’ Klavers is even positief gestemd over het Deltaprogramma, maar maakt zich zorgen over het tempo waarmee de klimaatverandering zich momenteel voltrekt. ‘Waterveiligheid gaat niet vanzelf, dat moet men zich wel blijven realiseren. Aan het volgende kabinet zeg ik dan ook: denk goed na over de omgang met schaarse ruimte. Dijkversterking duldt geen uitstel. Laten we daarom in samenspel met bewoners en belangenorganisaties in hoog tempo dijken, duinen en kunstwerken blijven versterken, waarmee we ook nog gemeenten en provincies helpen hun ambities te verwezenlijken.’

‘Dijkversterking duldt geen uitstel’

Gerelateerde artikelen

Deel dit artikel