Tekst Katinka Regtien Beeld Natuurlijk Spangen

Kampioen afvoeren wordt kampioen vasthouden

Nieuwe kijk op water

Tekst Katinka Regtien Beeld Natuurlijk Spangen

Kampioen afvoeren wordt kampioen vasthouden

Nieuwe kijk op water

Kampioen afvoeren wordt kampioen vasthouden

Door klimaatverandering krijgen we steeds meer te maken met extreme neerslag en langere periodes van droogte. Investeren in waterbeheer is voor de lange termijn noodzakelijker dan ooit. Niet alleen om wateroverlast tegen te gaan, maar ook om water langer vast te houden. Toch moeten we er ook rekening mee houden dat technische oplossingen eindig zijn.

'De grootste problematiek voor de waterschappen is de snelheid waarmee klimaatverandering zich op dit moment openbaart,' legt Dirk-Siert Schoonman uit. Behalve dijkgraaf van waterschap Drents Overijsselse Delta is hij bij de Unie van Waterschappen bestuurlijk verantwoordelijk voor het thema waterkwantiteit. ‘Netto valt er voldoende neerslag, alleen valt het meer in extremen,’ zegt hij. ‘Bij piekbuien komt het water in één keer naar beneden en wordt het snel afgevoerd via de sloten en grote rivieren en kanalen naar zee. En dan ben je het kwijt.’ Daar komt nog eens bij dat de zeespiegel stijgt en de bodem daalt. Schoonman: ‘De bodem moet echt veel meer als een spons gaan werken, een reservoir worden. Zodat je een voorraad hebt waar je op kunt teren in drogere perioden. Dat is een heel andere manier van omgaan met water, die we tot voor kort eigenlijk alleen kenden uit landen in Zuid-Europa. Op lokaal en regionaal niveau zie je al dat veel boeren en tuinders maatregelen nemen, zoals het afdammen van sloten, maar het moet een grote beweging worden. We moeten met z’n allen met de bodem aan de slag.’

‘Belangrijk is om het waterbewustzijn van inwoners te vergroten’

Onder het Spartaplein ligt een enorm krattenveld, waarin regenwater wordt verzameld dat afkomstig is van het dak van het Spartastadion

Befaamd Nederland is van oudsher kampioen waterbeheer en is daar wereldwijd om befaamd. Jaarlijks investeren de waterschappen zo’n 1,7 miljard euro in projecten voor sterkere dijken, een betere waterhuishouding en schoon water. ‘En dat moeten we vooral ook blijven doen,’ benadrukt Schoonman. ‘Maar we moeten ons ook afvragen of het op een gegeven moment nog wel haalbaar en betaalbaar is om te zorgen dat wateroverlast of droogte op sommige plekken altijd wordt voorkomen. Misschien is het beter om voor bepaalde bestemmingen op zoek te gaan naar een andere locatie.’ Daarom pleit hij ervoor om bij alle ruimtelijke keuzes veel meer vanuit het watersysteem en de bodem te denken. ‘Neem bijvoorbeeld de woningbouwopgave. Tot 2030 moeten er 1.000.000 nieuwe woningen worden gebouwd. Het is op zichzelf al ingewikkeld om daar ruimte voor te vinden, maar je moet uitkijken dat je niet het volgende probleem creëert, zoals wateroverlast of problemen met de fundering. Dus bouw die woningen in ieder geval op plekken waar het verantwoord is en waar je de ruimte klimaatadaptief kunt inrichten. Met andere woorden: laat water en bodem als ordenend principe gelden.’ Hij is blij dat dit principe een plek heeft gekregen in de Nationale Omgevingsvisie. Wat hem zorgen baart, is de uitwerking in de praktijk, waar partijen met uiteenlopende belangen strijden om de schaarse ruimte.

Geveltuin Rotterdam heeft klimaatadaptatie hoog op de agenda staan en stimuleert inwoners door middel van subsidies om de eigen wijk watervriendelijk te maken, bijvoorbeeld door meer groen aan te leggen en regenwater op te vangen. Ulrike Fork woont in de Rotterdamse wijk Spangen en is een van de gezichten van Natuurlijk Spangen, een bewonersinitiatief dat zich inzet voor meer groen in de wijk. ‘We organiseren bijvoorbeeld acties met buurtbewoners om geveltuinen aan te leggen of uit bestaande tuinen tegels weg te halen om meer groen terug te brengen,’ licht zij toe. ‘Ook hebben we met behulp van het hoogheemraadschap van Delfland regentonnen in de wijk geplaatst. Op een aantal plekken in de wijk helpen we scholen bij het vergroenen van hun schoolplein. Daar koppelen we bijvoorbeeld regenpijpen los om water op te vangen of zorgen voor een wateraansluiting direct bij de groenvoorziening. Het zijn misschien kleine dingen, maar wel belangrijk om het waterbewustzijn in de buurt te vergroten.’ Ook Fork is van mening dat je eigenlijk in een veel vroeger stadium moet nadenken over een watervriendelijke inrichting van de stad. ‘Een deel van de wijk is onlangs vernieuwd. In het midden is een soort wadi aangelegd. Dat is mooi, maar de tuinen van de huizen die hier zijn gekomen hebben toch weer tegels. Veel mensen zijn inmiddels bezig met de aanleg van een geveltuin. Dan is het toch veel slimmer om de huizen met geveltuin op te leveren?’

‘Je moet in een vroeger stadium nadenken over watervriendelijke inrichting’

Krattenveld Natuurlijk Spangen was ook betrokken bij de realisatie van de ondergrondse waterbuffer onder het Spartaplein, een project dat landelijk bekendheid kreeg. Fork: ‘Onder het plein ligt een enorm krattenveld. Daarin wordt regenwater afkomstig van het dak van het Spartastadion verzameld, gezuiverd door een filter van planten en zand en vervolgens diep in de grond opgeslagen. Het opgeslagen water wordt gebruikt om het voetbalveld mee te besproeien. Bovenop het plein is een “Cruyff Court” gekomen, een voetbalveld voor de buurtkinderen.’ Omdat de waterbuffer min of meer onzichtbaar is, organiseerde Natuurlijk Spangen bij de opening een groot feest voor alle buurtbewoners en schoolkinderen, met allerlei activiteiten en informatie over de waterbuffer. Fork vindt dat het plein echt is opgeknapt en kijkt terug op een prettige samenwerking met de gemeente en het hoogheemraadschap. Toch was het resultaat voor haar in zeker opzicht ook een beetje teleurstellend. ‘Vanuit Natuurlijk Spangen wilden we graag dat het plein groener zou worden. Daar is uiteindelijk niet veel van terechtgekomen. Het is natuurlijk vaak een kwestie van geld en een afweging van verschillende belangen. Helaas woog in dit geval het belang om voor de deur van het stadion te kunnen parkeren zwaarder.’

Gerelateerde artikelen

Deel dit artikel